Telomer ve Stres

Nobel Komitesi Sekreteri Goeran Hansson, kromozomların telomer ve telomerazlarla nasıl korunduklarını ortaya koyan keşiflerinden dolayı, Avustralya asıllı ABD'li Elizabeth Blackburn ve ABD'li bilimciler Carol W. Greider ile Jack W. Szostak'in bu ödüle layık gördüklerini açıkladı. Nobel ödülü getiren çalışma, yaşlanma sürecine ışık tutuyor ve kanserle mücadele de yardımcı olabilecek bilgiler içeriyor.

Kromozomlar, hücrelerimizin çekirdeğinde bulunur ve tüm genetik materyalimiz onların içinde kodlanmış haldedir. Kromozomların uç kısımlarında bulunan bu telomerler, onlar için koruyucu bir işlev görürler. Resimde kromozomlar eflatun, telomerler kırmızı renkte görülüyor.

Telomer ve Stres 2

Nobel Tıp ödülünü alanlardan, genetikçi Elizabeth Blackburn onları ayakkabı bağcıklarının ucunda bulunan plastik uçlarına benzetiyor; "O plastik uçlar olmazsa, bağcıklardaki iplikler açılır, dağılır."

Bedenimizin yenilenmesi ve bir takım işlevlerin yerine getirebilmesi için, bazı hücrelerin zaman zaman bölünüp çoğalması gerekir. Ama ne var ki, hücrenin her bölünmesinde, telomerler bir miktar kısalır. Eğer çok kısalırsa, artık kromozomları koruyamaz hale gelir. Plastik uçlar olmadığında ayakkabı bağcıklarının dağılması gibi, telomerin koruması olmadığında da kromozomlar korumasız kalır ve hücre ya işlevini kaybeder ya da ölür.

İşte bu noktada, çok önemli bir molekülü anmamız gerekir: "telomeraz" enzimi. Hücre bölünmesi sırasında kısalan telomerleri bu enzim onarıyor. Onları tam eski uzunluğuna getirmese bile, telomer kaybını büyük oranda telafi ediyor. Ve bu sayede, kromozomlar zarar görmediği için, hücre yenilenmeye ve sağlıklı işlev görmeye devam edebiliyor.

Ancak, araştırmacı Rita Effros, kortizon maddesinin artması ile telomeraz enziminin etkisinin zayıfladığını ortaya koydu. Telomeraz enziminin yeterince etkin olamaması, telomerlerin onarılamamasına ve dolayısıyla da kromozomların zarar görmesine yol açıyordu.
Peki kortizon nasıl ortaya çıkıyor? Kortizon, vücudumuzda zaten var olan bir madde. Ama stres sırasında miktarı çok artıyor. İşte, telomeraz etkisini zayıflatan da, bu yüksek kortizon seviyesi.

Öyleyse, eğer telomeraz enziminin iyi çalışmasını ve dolayısıyla telomerleri onarabilmesini ve böylece kromozomlarımızın sağlıklı bir biçimde korunmasını sağlamak istiyorsak, vücudumuzdaki kortizon düzeyinin çok yükselmesinin önüne geçmeliyiz.

Stres, kortizonu yükselttiğine göre, strese girmemeyi veya stresle baş etmeyi öğrenmemiz gerek.

Telomer ve Stres 3

Yüzdeki ben, güzel görünmek dışında başka bir şeyin de göstergesi olabilir : uzun bir yaşam. 2007 yılında yapılan bir araştırma sonuçlarına göre, ben sayısı fazla olan insanların telomerleri genellikle daha uzun.

Özetleyecek olursak: Vücudumuzun yenilenmesi ve sağlıklı işlemesi, hücrelerimizin sağlıklı işlemesine ve bazı hücrelerin de çoğalabilmesine bağlı. Bunun için, hücre çekirdeğinde yer alan ve tüm genetik bilgileri içeren kromozomların iyi muhafaza edilmesi şart. İşte bu korumayı telomerler sağlıyor. Ama, ne yazık ki, her hücre bölünmesinde, telomerler bir miktar kısalıyor. Eğer bu kısalma hızlı bir şekilde devam ederse, kromozomlar zarar görüyor ve bu durum hücrede işlev kaybına veya ölüme yol açıyor.

Paylaş

Yazar: Zeynep GÜÇLÜCAN

Görüntülenme:

Yayınlanma Tarihi:29 Aralık 2008

İlgili İçerikler