İnsansız uçaklara ahlaki gerekçeler aranıyor

Bazı insanlar, ölümcül saldırılar yapan insansız uçak kavramının bizzat kendisini son derece rahatsız edici buluyor.

Bazı insanlar, ölümcül saldırılar yapan insansız uçak kavramının bizzat kendisini son derece rahatsız edici buluyor.

Uçakların ABD ile savaş halinde olmayan ülkelerin topraklarında yaptığı ölümcül operasyonlar, tartışmalı hukuki sorunlar yaratıyor. Müslüman ülkelerde radikalleştirici bir güç haline gelen bu uçaklar yaygınlaşınca, kaçınılmaz olarak iğrenç rejimlerin eline geçecek. Ama Obama yönetiminin hedef gözeterek öldürme işlerinde insansız uçakları saldırganca kullanmasını eleştirenler, bunların masum sivilleri istemeden öldürdüğünü gösteren kanıtlara odaklanıyor. ABD'li yetkililerin sivil zayiatı olduğundan az gösterip göstermediği konusunda ciddi kuşkular var. Bu yüzden, silahlı ve insansız uçakların neredeyse diğer tüm savaş gereçlerine göre belirgin ahlaki avantajlar sunduğuna inanan bazı ahlak filozofları, siyaset bilimciler ve silah uzmanlarıyla karşılaşmak şaşırtıcı olabilir. Eski hava kuvvetleri subayı Bradley J. Strawser, "Konuyu incelemeye başladığımda ahlaki çekincelerim vardı" diyor. Ama yaptığı araştırmanın ardından, teröristleri yakalamak için insansız uçak kullanılmasının, bu araçların hedefleri isabetle belirleyip vurması nedeniyle ahlaken kabul edilebilir olduğu sonucuna varmış. Strawser, "Şu ana kadarki tüm bulgular, insansız uçakların hem teröristi tespit etmekte hem de sivil zayiatı önlemekte, elimizdeki diğer tüm cihazlardan daha iyi iş çıkardığını gösteriyor" diyor. İnsansız uçakların operatörleri hedefi saldırıdan saatler veya günler önce görebildiğinden, teröristleri kara birlikleri veya normal pilotlardan daha doğru biçimde belirleyebiliyor. Saldırı için etrafta masum kişilerin olmadığı bir zamanı seçebiliyor ve hatta füze ateşlendikten sonra atış bölgesine bir çocuk girerse, füzenin yönünü değiştirebiliyor. CIA'in bu yeni silahın zoraki deneme alanına dönüşen Pakistan'daki saldırılarına dair incelemeler, gizlilik ve birbirinden çok farklı zayiat raporu engellerine takılıyor. Ama kabataslak bir karşılaştırmaya göre en yüksek sivil zayiat rakamları doğru olsa bile, insansız uçaklar diğer savaş türlerinden daha az zayiata yol açıyor. Siyaset bilimci Avery Plaw, CIA'in Pakistan'daki insansız uçak performansını başka yerlerdeki sivil kayıpların muharip kayıplara olan oranıyla karşılaştırdı. Plaw'un dikkate aldığı, Pakistan'daki insansız uçak kaynaklı ölümleri inceleyen dört araştırmada, sivil kurbanların oranı yüzde 4, 6, 17 ve 20 olarak hesaplanmıştı. Ama yüzde 20'lik en yüksek oran bile, başka yerlerdeki oranlardan çok daha düşüktü. Pakistan ordusu aşiretler bölgesinde militanlarla çatıştığında, ölenlerin yüzde 46'sı sivildi. Plaw son 20 yıldaki klasik askeri çatışmalarda ölenlerin ne kadarının sivillerden oluştuğu yönündeki tahminlerin, yüzde 33 ile yüzde 80 arasında değiştiğini buldu. Bu saldırılarla ilgili belki de en ayrıntılı ve kuşkucu incelemeyi gerçekleştiren Londra merkezli Araştırmacı Gazetecilik Bürosu'nun rakamlarına göre, CIA teknisyenlerinin performansı iyileşiyor. Büro insansız uçak kaynaklı sivil zayiatta dikkate değer bir düşüş belirledi. 2008'de öldürülenlerin yüzde 28'i sivilken, 2011'de bu oran yüzde 16'ya indi. Büronun rakamlarına göre bu yıl 7 Temmuz itibarıyla, öldürülen 152 kişiden sadece 3'ü sivildi. İnsansız uçakların isabetli öldürme ve operatörlere tam güvenlik sağlama vaadi aslında öyle cazip ki, bazı uzmanlar farklı bir ahlaki soru sordu: İnsansız uçaklar ölümcül saldırı eşiğini aşağı mı çekiyor? İnsansız uçakların "hemen her yerde kullanılan olağan bir stratejiye" dönüşmesinden korkan Irvine'daki California Üniversitesi'nden siyaset bilimci Daniel R. Brunstetter, "Haklı savaş geleneğinde, ancak son çare olarak savaşma düşüncesi vardır" diyor. Başkan Obama döneminde terörist olduğundan kuşkulanılan yüzlerce kişi yurtdışında öldürülürken, sadece bir kişi tutuklandı. Bu yüzden kimileri, insansız uçakların bombardımanın daha isabetli bir alternatifi değil de, yakalamakla uğraşmamanın uygun bir yolu olup olmadığını soruyor. Eğer öyleyse, bu uçaklar aslında gereksiz öldürme eylemlerini özendiriyor. CIA'in terörle mücadele merkezi eski başkan yardımcısı Henry A. Crumpton'a göre insansız uçaklara dayalı savaş, YouTube çağında gizlemenin zorlaştığı sivil zayiata, yoğun biçimde odaklanılmasına yol açtı. Crumpton teknolojideki değişimin, eski savaşlardaki alışılmış katliamlara karşı artan bir tahammülsüzlük yarattığını savunuyor. Crumpton, "Dresden'e atılan yangın bombalarıyla, günümüzde neler yaptığımızı karşılaştırın. Tüm dünyada halkın beklentileri çarpıcı biçimde arttı ve bu iyi bir şey" diyor. THE NEW YORK TIMES