Deflasyonla mücadeleyi engelliyor

Yusa Nishimura'nın biriktirdiği madeni paralar, Başbakan Şinzo Abe'nin Japonya ekonomisine yönelik planını sekteye uğratabilir.

Yusa Nishimura'nın biriktirdiği madeni paralar, Başbakan Şinzo Abe'nin Japonya ekonomisine yönelik planını sekteye uğratabilir.

Nishimura, değeri 5 doların biraz altında olan 500 Yen'lik madeni paraları, kolayca sayabileceği bir kutuda biriktiriyor. Japonya'nın yavaş büyüdüğü ve parasının zaman içinde değerlendiği 15 yıllık deflasyon döneminde, Nishimura'nın yaptığı gibi bir köşede biraz nakit para bulundurmak mant ıkl ıydı. Nishimura'nın planladığı kaplıca keyfinin maliyeti zamanla azalacaktı. Ancak ülkeyi deflasyondan çıkarmak için mücadele eden Abe, Nishimura gibi parasını harcamayıp biriktiren kişileri hem ekonominin hem de kendilerinin iyiliği için tutumluluk zihniyetini değiştirmeye teşvik ediyor. Kobe'deki bir teknoloji şirketinde çalışan ve birçok Japon gibi bu konuda ikna olmayan Nishimura, "Bugüne kadar hiç enflasyon görmedim. Bu bana gerçekmiş gibi gelmiyor" diyor. Bu belirsizlik Abe döneminde biraz canlanan ekonominin tekrar durgunlaşmasına yol açabilir. Son veriler, geçen yılın dördüncü çeyreğinde ekonomik büyümenin zayıfladığını gösteriyor. Hükümet ekonominin, beklenenden daha düşük çıkan tüketici harcamalarının etkisiyle yıllık bazda yüzde 0.7 ile tahmin edilenden daha yavaş büyüdüğünü açıkladı. Abe'nin düşüncesine göre fiyatların ve ücretlerin yükselmesini bekleyen kişilerin sayısı artınca, ürünlere zam gelmeden önce harcama yapma isteği de artar. Ayrıca fiyat artışlarından etkilenmek istemeyen kişiler paralarını yüksek getirili yatırımlara yönlendirir. Satışların ve kârın artacağı yeni bir döneme girildiğine inanan şirketler de fiyatları ve ücretleri yükseltir. Abe'ye göre Japonya'nın önündeki engellerden biri de yerleşik tutumlar. Abe "Ülkede 15 yılı aşkın süredir görülen deflasyona özgü zihniyeti değiştirmek kolay değil" diyor. Japonya'da fiyatlar 1990'lardan beri genel anlamda artmadı. Ülkede büyük bir hamburgerin fiyatı (300 Yen yani yaklaşık 3 dolar) hâlâ 1998'dekiyle aynı. Yaygın tüketilen bir başka hazır yemek menüsünün -Yoshinoya restoran zincirinde satılan bir kâse sığır eti ve pirinç- 1990'ların sonundaki f iyatı 400 Yen iken, şimdi 280 Yen. Ortalama işçi ücretleri de geriledi. Abe deflasyona son vermek için sert önlemler aldı. Bunların ilki olan 'para arzını iki kat artırmak', Yen'i zayıflatıp ithal enerji ile gıda ürünlerinin maliyetini yükselterek şimdiden fiyat artışlarına yol açtı. Ancak fiyatların giderek yükselmesi rahatsızlık yarattı. Zam yapan işletmeler özür diledi. Tokyo'nun doğusundaki Chiba'da bulunan bira şirketi Kidoizumi, geçenlerde yaptığı açıklamada "Yakın zamanda fiyatlarımızı gözden geçireceğimizi duyurmaktan gerçekten üzgünüz" dedi. Tokyo'daki NLI Araştırma Entitüsü'nden ekonomist Taro Saito'ya göre deflasyonla mücadelede kaydedilen yavaş ilerleme, özellikle bugüne dek enflasyon deneyimi yaşamamış genç Japonlar arasındaki yerleşik beklenti ve tutumları aşma konusunda yaşanan zorlukların bir yansıması. Eski kuşaklar tüketici fiyatlarının hızla artmasına yol açan 1970'lerdeki "petrol krizlerini" ve 1980'lerdeki varlık balonunu hâlâ anımsıyor. Ayrıca 1990'ların başı gibi daha yakın bir dönemde, ekonomideki balonun patlamasıyla Japonya'nın deflasyona girişini de anımsıyorlar. Hükümetin geçen yıl yaptığı hanehalkı araştırması, kuşaklar arası büyük farklılığı ortaya koydu. Aile reisinin 60 ile 69 yaşları arasında olduğu haneler harcamalarını yüzde 2.7 artırırken, aile reisinin 30 yaşından küçük olduğu hanelerdeki harcamalar yüzde 0.8 azaldı. Bazı ekonomistler, deflasyonu yenmenin önündeki engellerin tüketicilerden ziyade Abe'nin pol itikalarından kaynaklanıp kaynaklanmadığını sorguluyor. Domuz etli pırasa çorbası ve yıllarca en düşük fiyatları uygulaması nedeniyle sevilen Tokyo'daki "Manrai ramen" (Japon eriştesi) lokantasında fiyatların yirmi yılı aşkın bir sürenin ardından yakın zamanda ilk kez artması -200 Yen'den 250 Yen'e- şaşkınlık yarattı. Manrai, gelecekteki satışlardan emin olduğu için değil de artan maliyetler yüzünden fiyat artırdı. Ekonomistlerin ifadesiyle bu "maliyet enflasyonu", ekonomide canlanma başlatmak yerine deflasyonist bir zihniyete saplanıp kalmış Japonlar için giderek büyüyen bir tehlikeye dönüşebilir. Tokyolu konut piyasası uzmanı Yukio Sakurai, halkın tasarruflarının eriyebileceği uyarısında bulunuyor. Deflasyon döneminde mantıklı olan tercihler -satın almak yerine kiralamak gibi- masrafları artırarak halkın ekonomik büyümeden sağlayabileceği faydaları yok edebilir. Sakurai "Gençler zihniyetlerini değiştirmezse kaybeder. Aile büyükleriyle konuşsalar iyi ederler" diyor. THE NEW YORK TIMES