Telomer ve Uzun Yaşam

Bu resimde görülen 3 kişi – Jack Szostak, Elizabeth H. Blackburn ve Carol Greider – 2009 Nobel Tıp ödülünü kazandılar. Telomer üzerine yaptıkları araştırmalardan ötürü.

* * *

Blade Runner isimli bir bilimkurgu romanında, sadece 4 yıllık bir ömrü olan bir karakter varmış. Romanın bir yerinde, onu yaratan bilim adamıyla karşılaşıyor ve ona şöyle yakarıyormuş: Daha çok yaşamak istiyorum!!

Bir Hint efsanesi: Hindistan'da yaşlı bir kral varmış. Büyük bir zenginliğe ve çok sayıda çocuğa sahipmiş. Bir gün ölüm gelmiş. Yaşlı kral ölüme yalvarmış: "Daha sonra olsa olmaz mı? Daha doymadım." Ölüm, "Ben işimi yapıyorum. Geldim ve birini almam gerek. Senin yerine gelmeyi kabul edecek başka biri varsa, olabilir" demiş. Kral, çocuklarına bakmış, hepsi gözlerini başka yöne çevirmişler. Ama en küçük oğlu hariç: "Babam bu kadar yaşlı olmasına rağmen hayata doymadıysa, hayat doyulacak bir şey değil demek ki. Ben seninle gelirim" demiş. Ölüm, genç oğlu alıp gitmiş. Ama yıllar sonra tekrar gelmiş kral için. Kral, "Ben hala doymadım, lütfen daha sonra gel" demiş. Ölüm, yine şartını tekrarlamış, bu sefer kralın kızlarından biri ölümü kabul etmiş ve onunla gitmiş. Bu yıllarca, yüzyıllarca böyle devam etmiş. Kralın eşleri, çocukları, torunları, torunlarının torunları… Hepsi ölmüş. Ama, ölüm her geldiğinde, kral hala doymadığını söylemiş…
* * *
Evet, çok insani bir durum değil mi? İster kısa, ister uzun olsun hayata doymuyoruz. Hep daha uzun yaşamak istiyoruz. Hepimiz, ölümden kaçıyor, ölümsüzlüğün peşinde koşuyoruz.
Peki, bilim bu konularla ilgileniyor mu? Niye ölümlüyüz? Nasıl daha uzun yaşayabiliriz? Bu konularda bilim ne diyor? Yeni bilimsel araştırmalar ve daha da önemlisi, umut verici sonuçlar var mı?

Dolly

Bilim adamları, 1996 yılında, 6 yaşındaki sağlıklı bir koyundan alınan hücrelerle, o koyunun bir kopyasını ürettiler: Klonlama! Klonlanmış ilk canlı olan ve Dolly ismi verilen koyun, 2003 yılında, maalesef 6 gibi erken bir yaşta öldü. Oysa koyunlar genellikle 11-12 yıl yaşayan canlılar. Öldüğünde, Dolly'de ilerleyici bir akciğer hastalığı vardı. Halbuki bu, genellikle yaşlı koyunlarda sık görülen bir hastalık türüydü. Bir yıl önce yapılan bir incelemede de artrit (eklem iltihabı) olduğu teşhis edilmişti. Yapılan ileri düzeyde incelemeler sonucunda şu ortaya çıktı: Dolly’nin hücrelerindeki telomerler çok kısaydı!!

Telomer, eski Yunanca'da, son bölüm anlamına geliyor. Telomerler, 1938'de, genetikçi Herman Müller tarafından keşfedilmiş; Müller, krom ozomların son bölümünde, yani uç kısmında, başlık – kep gibi parçacıklar olduğunu farketmiş. Yukarıdaki resimde, mavi renktekiler kromozom, ve onların uçlarındaki sarı parlak cisimcikler gibi görünenler ise telomerler.

Telomer ve Uzun Yaşam 3

Telomer ne işe yarıyor?

Vücudumuzun yenilenmesi ve sağlıklı işlemesi, hücrelerimizin sağlıklı işlemesine ve bazı hücrelerin de çoğalabilmesine bağlı. Bunun için, hücre çekirdeğinde yer alan ve tüm genetik bilgileri içeren kromozomların iyi muhafaza edilmesi şart. İşte bu korumayı telomerler sağlıyor. Ama, ne yazık ki, her hücre bölünmesinde, telomerler bir miktar kısalıyor. Eğer bu kısalma hızlı bir şekilde devam ederse, kromozomlar zarar görüyor ve bu durum hücrede işlev kaybına veya ölüme yol açıyor.

Yaşam süremiz, kromozomlarımızın ucundaki bu koruyucu bölümün, yani telomerlerin uzunluğu ile ilişkili. Telomerlerimiz kısa ise kısa, uzun ise uzun yaşıyoruz.

Öyleyse, eğer uzun yaşamak istiyorsak, telomerlerimizi muhafaza etmeye, uzun tutmaya çalışmalıyız.

Peki ama nasıl?

Paylaş

Yazar: Zeynep GÜÇLÜCAN

Görüntülenme:

Yayınlanma Tarihi:28 Aralık 2009

İlgili İçerikler