Mobbing nedir? İş yeri tacizi mi yıldırma mı yoksa...?

Yöneticiler iş yerinin verimliliği kadar; çalışanların uyumundan, rahat olmasından, sağlığından, güvenliğinden, işinden ve iş yerindeki ilişkilerden doyumundan da sorumludur.

İnsanların toplumsal varlıklar olması nedeniyle birlikte yaşamaları ne kadar doğal ve gerekliyse; iş bölümü ve verimlilik gibi nedenlerle işbirliği yapmaları ve birlikte çalışmaları da doğal ve gereklidir. Günümüzde insanlar gerek resmi kurumlarda, gerek fabrikalarda ve gerekse değişik büyüklükteki iş yerlerinde birlikte çalışmak zorundadır. Yöneticiler iş yerinin verimliliği kadar; çalışanların uyumundan, rahat olmasından, sağlığından, güvenliğinden, işinden ve iş yerindeki ilişkilerden doyumundan da sorumludur.

 YÖNETİCİLİK

Tüm insanlar gibi, yöneticilerin de yeterli ve yetersiz yönleri, insani zayıflıkları olabilir. Yetersizliklerin ve zayıflıkların yöneticilerde olmaması veya en düşük düzeyde olması gerekir. Ne yazık ki, ülkemizde yönetici (idareci) olmak için herhangi bir olumlu özellik aranmamakta, o kişinin şu ya da bu görüşten (yandaş) olması, istenecekleri sorgulamadan yapmaya hazır olması yeterli olmaktadır. Bu nedenle birçok yönetici hak etmediği bir statüye getirilmekte, nasıl kullanacağına veya kullanma yeterliliğine sahip olup olmadığına bakılmaksızın eline çeşitli yetkiler verilmektedir. Oysa yöneticilerin o yetkileri kullanmayı hak edecek özelliklere sahip olmaları, yöneticilik için eğitim almaları, aşama aşama yöneticilik deneyimi kazanmaları; bilgili olmaları, acil durumlarda hemen karar verebilmeleri, problem çözme becerisine sahip olmaları, kriz yönetimini bilmeleri, dürüst ve adil olmaları, herkese eşit uzaklıkta durmaları ve ayrımcılık yapmamaları gibi özelliklerinin olması beklenir ve gerekir.

 MOBBİNG

Mobbing, Türkçede “iş yeri tacizi”, “yıldırma”, “sindirme” gibi sözcük ve terimlerle karşılanmaya çalışılmış, ancak hiçbiri için tam bir görüş birliği sağlanamamıştır; bunlardan en çok kabul göreni “iş yeri tacizi”dir. Mobbing, iş yerindeki herhangi bir grup veya yöneticiler tarafından uygulanabilir. Bir kişi hakkında değersizleştirme/küçük düşürme, kişilik özellikleri veya mesleğiyle ilgili olumsuz içerikli dedikodu yapma, alay etme, duygusal şiddet uygulama, sözlü veya yazılı olarak tehdit etme, işini yapmasına doğrudan veya dolaylı olarak engel olarak verimliliğini düşürme ve mesleksel gelişimine engel olma, suçlu konumuna düşürme, olanaklarını ve yetkilerini elinden alma, hakkında yersiz ve dayanaksız soruşturma açma gibi çeşitli biçimlerde olabilir. Mobbing, kişinin iş veriminin düşmesinin yanı sıra, ruh sağlığını ve beden sağlığını olumsuz etkileyerek hastalıklara neden olabilir. Maalesef böyle örnekler hızla artmaktadır.

MOBBİNG UYGULAYANLARIN ÖZELLİKLERİ

Mobbing uygulayanların özellikleri daha çok onların kişilik özellikleriyle ilgili olmakla birlikte, daha üst kademelerdeki kişilerin isteklerini düşünmeden yerine getirmeleriyle de ilgilidir. Bu kişiler genellikle kendilerini yetersiz ve güvensiz gören, yetersizliklerini kendilerini üstün göstermeye çalışarak kapatmaya çalışan, kendi başlarına inisiyatif ortaya koyamayan, korkak, iki yüzlü, güvenilmez, hoşgörüsüz, başkalarını hak etmedikleri halde zor duruma düşürmeye çalışan, yetkilerini kötüye kullanan, kıskanç kişilerdir.

 KİMLERE MOBBİNG UYGULANIR?

Yabancı ülkelerde mobbing uygulananların genel özellikleri kabaca bellidir ve bunlar bizim toplumumuz için de geçerlidir. Bizde yabancı ülkelerde olmayan mobbing uygulanan bir grup “öteki”lerdir. Bu grup çağcıl toplumlarda olmayan ve “bizden olmayan”, “farklı siyasal görüş”ten, farklı etnik grup”tan veya “farklı inanç sistemine sahip” oldukları için ayrımcılık uygulanan gruptur. Mobbing uygulananlar genellikle mesleksel yönden başarılı, dürüst, adil, haksızlığa karşı çıkan, kimsenin “adamı” olmayan, iş-çalışma-başarı odaklı, politik davranmayan, kuruma yararlı kişilerdir. Mobbing uygulayanlar bu kişilerin kurumda olmalarından ve “kendi adamları olmamalarından” rahatsızlık duyar. Mobbing sonucunda uygulanan haksızlıklara karşı çıktıklarında, yeni bir mobbing uygulama nedeni ortaya çıkar: Geçimsizdirler, sert tepkiler göstermektedirler. Mobbing sürekli ve sistematik olarak uygulandığında, bu kişiler iş yerinden ayrılır (ayrılmaya zorlanır); fakat mobbing uygulayanlar çevreye bunu, onların kendi istekleri doğrultusunda ayrıldıkları biçiminde yansıtır. İçlerinden “dikensiz gül bahçesi” yarattıklarını düşünürler, oysa kaybeden kurum ve toplumdur.

MOBBİNGDE SON DURUM NEDİR?

Mobbing tüm dünyada bir insanlık suçu olarak kabul edilir. Gelişmiş toplumlar mobbingi suç olarak düzenleyen ve uygulayanlara yaptırım öngören düzenlemeler yapmıştır. Ülkemizde mobbing çok sık uygulanan, fakat yeterince bilinmeyen bir toplumsal sorundur. Bunu önlemek ve geriletmek için ilk yapılması gereken, mobbingi tanıtmak ve mobbinge karşı duyarlılığı artırmaktır: Ne olduğu, nasıl olduğu, nasıl tanındığı, yasal düzenlemelerin ne olduğu ve bunların eğitimi gibi. Yasa koyucuların mobbingi önlemeye ve mobbing uygulayanlara yaptırım uygulanmasına yönelik önlemler için düzenlemeler yapması sonraki aşama olabilir. Daha sonra mobbing uygulananların bunu açıklayarak dava açmaları ve insanlık suçu işleyenlere teslim olmamaları gerekir. Mobbing hem ruhsal, hem de bedensel bütünlüğü bozabildiği, kişilik haklarına bir tecavüz olduğu için en ağır biçimde cezalandırılmalıdır. Bu konudaki tek sevindirici durum, ülkemizde de mobbing davalarının açılması ve yargının mobbing uygulananların lehine karar vermesinin örneklerinin olmasıdır. Mobbing tüm insanların ortak sorunu olmakla birlikte, toplumda itici güç eğitimciler, toplumbilimciler, sağlık çalışanları, kalite yönetimi ve iletişim çalışanları olmalıdır. Mobbing uygulayanlara en büyük ceza, yasal yaptırımların yanı sıra onları “insan” yerine koymamaktır; çünkü onlar “insan” değildir.