Keşişlerin modern yaşam mücadelesi

Tayland'ın kuzeyindeki bu köyde keşişler artık Budist törenlerinden biri olarak sabah erken köye çıkıp yiyecek toplamıyor. İşte keşişlerin modern yaşam mücadelesi.Tayland'ın kuzeyindeki bu köyde keşişler artık Budist törenlerinden biri olarak sabah erken köye çıkıp yiyecek toplamıyor. İşte keşişlerin modern yaşam mücadelesi. Onun yerine başkeşiş telefonla lokantayı arayıp yiyecek siparişi veriyor. Bir zamanlar arı kovanı gibi işleyen tapınaktaki son iki kişiden biri olan başkeşiş Phra Nipan Marawichayo, "Çoğu zaman dışarı bile çıkmıyorum. Zaman geçti ve değerler değişti" diyor. Tayland'da çeltik tarlaları nasıl coğrafyanın ayrılmaz bir parçasıysa yaldızlı kubbeleriyle Budist tapınakları da öyleydi. Bir zamanlar buluşma yeri, misafirhane ve cemiyet işlerinin görüldüğü mekânlar olan bu tapınakların çoğu artık keşiş yokluğundan ve toplumun dünyevileşmesinden dolayı işlevsiz kaldı. Ülkenin en saygın keşişlerinden Phra Paisan Visalo, "Tayland'ın yeni dini tüketim. Eskiden insanlar her bayram tapınaklara giderdi. Artık alışveriş merkezlerine gidiyorlar" diyor. Keşişliğin sunduğu tefekkürcü yaşam tarzı iPhone nesline cazip gelmiyor. Keşiş ve çırakların genel nüfus içindeki oranı son otuz yılda yarı yarıya azaldı. Devletin ülke çapında kayıt tutmaya başladığı 1980'de her bin kişiden on biri keşiş veya çırakken bugün bu sayı beş. Kapanan tapınaklara nadiren rastlanmakla beraber birçok bölgede keşiş kıtlığı öyle bir düzeye geldi ki, ülkenin kuzeyindeki başkeşişler yurt dışından, manastırların çıraklarla dolup taştığı Myanmar'dan keşiş almaya başladı. Tayland'ın en şaşırtıcı yanlarından biri, ülkedeki hızlı ekonomik yükselişle birlikte kısacık bir sürede adeta dikey bir değişim temposunun yakalanması. Bunun sonucu olarak Budist keşişler yakın sayılabilecek bir zamana kadar ahlaki otoriteye sahip birer öğretmen ve toplum önderiyken şimdi belli zamanlarda belli ayinleri icra etmekten başka bir işlevleri olmayan kişilere dönüştü; hem manevi hem de dünyevi olarak önemlerini yitirdiler. Ülkede Budizm'in en üst makamı olan Tayland Baş Patrikliği'nin sekreter yardımcısı Phra Anil Sakya ("Phra" ifadesi Tayland'da keşişler için kullanılan bir saygı unvanı), hızlanan yaşam tarzına ayak uydurabilmesi için Tayland Budizminin "yeni bir ambalaja" ihtiyacı olduğunu belirtiyor ve şöyle diyor: "İnsanlar artık hızlı şeylerden hoşlanıyor. Eskiden hazır erişte var mıydı? Ama bugün insanlar bunları seviyor. Onlara ulaşmak adına bizim de Budizm'i öğretme tarzını değiştirmemiz ve hazır erişte gibi kolaylaştırmamız gerekiyor." Phra Anil'e göre Budist önderler, şehir hayatının stresine çare olarak meditasyonu ön plana çıkarmalı, Budizm'i bu yol la gündeme getirmeli. Budizm veya Dharma öğretisinin illa tapınaklara bağlı olması gerekmediğini belirten Phra Anil, "Dharma'yı büyük marketlerde, hatta internette de bulabilirsiniz" diyor. Fakat Phra Paisan bazen "fast-food Budizm" olarak nitelenen durum karşısında daha karamsar. Ona göre modern hayatla Budizm arasında uyuşmazlıklar var. Onun hayatı geleneksel Budist çilekeşliğinin katıksız bir örneği. Phra Paisan orta Tayland'ın ücra bir yerinde, bir göldeki kazıklar üstüne kurulu bir evde yaşıyor. Kıyıya derme çatma ahşap bir köprüyle bağlanan evin mobilyası yok; keşiş kitaplarla çevrili olarak yerde yatıyor. Resmi rakamlara göre ülkedeki keşiş sayısı geçen yıl 290 bindi, ama Phra Paisan'a göre Tayland'da tam zamanlı keşişlerin sayısı ancak 70 bin, yani ülkedeki köy sayısı kadar. Bu düşüşte skandalların da payı var. Sosyal medyaya yansıyan görüntülerde keşişler manastırlarda parti yapıyor, içki içiyor, porno film seyrediyor ve kadın erkek hoplayıp zıplıyorlar (bunların hepsi yasak). Yapılan bağışların zimmete geçirilmesiyle ilgili iddialar da var. Kuzeydeki Chiang Mai kentine arabayla bir saat uzaklıktaki Baan Pa Chi köyünün manastırı aslında oldukça zengin. Bunun nedeni, bölgede yaşayıp şehre taşınan yerli ve köylülerin yeni binalar, süsler ve heykeller için para bağışlaması; bununla sevap kazanacaklarına ve karmalarını düzelteceklerine inanması. Fakat manastır kimsesiz. Küçüklüğünde burada çıraklık yapan 54 yaşındaki Anand Buchanet, "İnsanlar çocuklarını emanet ederlerdi. Şimdi sadece sahipsiz evcil hayvanları bırakıyorlar" diyor. Çıraklar biz zamanlar manastırda aylarca kalıyor ve bu süreç yetişkinliğe giden yolda zorunlu bir evre olarak görülüyordu. Bugünse erkek çocuklar keşiş kıyafetiyle ancak bir hafta geçiriyorlar, o da geçirirlerse. Böyle seri üretime tabi oldukları için onlara "fabrika keşişleri" bile dendiği oluyor. Başkeşiş Phra Nipan cenaze, düğün ve yeni evlerin takdisiyle ilgili merasimleri icra etmekten başka bir rolü kalmadığını ifade ediyor. "İnsanların telefonu var. Bir sıkıntıları olduğunda arkadaşlarını arıyorlar" diyor efkârla. THE NEW YORK TIMES