İnsan genomunu anlamlandırma projesi

İnsan Genom Projesi, insanın genetik kodunu oluşturan DNA’daki 3 milyar baz çiftinin dizilimini ortaya koydu.

İnsan Genom Projesi, insanın genetik kodunu oluşturan DNA’daki 3 milyar baz çiftinin dizilimini ortaya koydu.

Ancak proje tamamlandığında bu kodun büyük bir kısmının nasıl işlev gördüğü hâlâ bir sırdı. İnsan Genom Projesinin hemen ardından başlayan ENCODE Projesi, çok sayıda laboratuvarın ve araştırmacının uzun yıllar süren ortak çabaları sonucunda insan genomunun işleyişine dair bütünsel bir anlayış oluşturma yolundaki ilk verileri ortaya koydu. 2003 yılında tamamlanan insan Genom Projesi kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştı. Çünkü insanın genetik kodunun ortaya çıkarılması söz konusuydu. Ancak genetik kodun ortaya çıkarılması yalnızca DNA’yı oluşturan baz çiftlerinin diziliminin ortaya çıkarılması anlamına geliyordu. Bilim insanlarını bekleyen asıl dev bulmacaysa bu dizilimin ne anlama geldiği ve genetik kodun nasıl işlediğiydi. İnsan Genom Projesinin hemen ardından başlatılan ve yine çok sayıda laboratuvarın ve araştırmacının dâhil olduğu çok kapsamlı bir proje olan ENCODE (Encyclopedia of DNA Elements) projesi işte bu bilginin peşine düştü. İnsan Genom Projesinin tamamlanmasıyla üç milyar baz çiftinden oluşan insan genetik kodunun sadece % 1’inden biraz fazla bir kısmının protein kodladığı anlaşılmıştı. Bu da yaklaşık 20.000 gene karşılık geliyordu. Ancak pek çok bilim insanı, insanın sa¬hip olduğu şaşırtıcı karmaşıklığın genomun o zamana kadar “çöp DNA” olarak anılan % 99’luk kısmında gizli olduğunu düşünüyordu. işte ENCODE projesi bu kısmın işlevlerini ortaya çıkarmaya yönelik muazzam bir veri toplama çabası olarak tasarlandı. Projenin amacı, bu kısımdaki işlevsel DNA dizilerini tespit edip bunların hangi hücrelerde etkin olduğunu, genomun paketlenmesi ile genlerin düzenlenmesi ve ifadesi üzerinde nasıl etkileri olduğunu anlamak. BİLİM TEKNOLOJİ EKİ