GERÇEĞİ YANSITMAYABİLİR

CUMHURİYET BİİLİM TEKNİK EKİ

Görsel algılama, nesneyi kuşatan renk ve şekillere bağlı olarak değişir. Çevre değiştikçe renkler de farklı algılanır.

 


ABD, Phoenix’teki Barrow Nöroloji Enstitüsü’nden sinirbilimci Stephen L.Macnik ve Susana Martinez, günlük yaşantımızda sık sık karşılaştığımız görsel yanılgıların altında yatan nedenleri sinirbilim yardımı ile açıklıyor.

Bilim kurgu yazarı H. P. Lovecraft’a göre en başarılı öyküsü 1927 yılında kaleme aldığı “The Color Out of Space”dir. Öykü aslında uzaydan gelen bir “belanın” yarattığı korkuyu anlatır. Massachusetts’deki küçük bir çiftçi toplumu, evrenin derinliklerinden gelen tanımlanamayan bir bela ile tanışır. Bu bir uzaylıdır; ama görüntüsü bugün uzaylı denilince hemen akla gelen yaratıklardan farklıdır. Bu, ne insanların suratına yapışan ahtapot benzeri bir yaratık, ne de insan vücudunun içine yerleşen, zamanı gelince vücudu parçalayarak dışarı fırlayan bir yaratıktır; daha da korkunç bir şeydir.

Bu, yalnızca dünyada benzeri bulunmayan tuhaf bir renktir. Yavaş, fakat sürekli mutasyon geçiren bu renk, ekinleri, böcekleri, vahşi hayvanları ve çiftlik hayvanlarını yok eder, suya ve toprağa nüfuz eder. Bu tuhaf rengi görme talihsizliğine uğrayan çiftçiler önce akıllarını yitirir, daha sonra da ölürler.

SARI AY VE MAVİ AY


Renkler, yalnızca H.P.Lovecraft’ın değil, gezegendeki herkesin ilgisini çekiyor. Sinir bilim konusundaki son gelişmeler insan gözünün renkleri algılayışında rol oynayan etmenleri yavaş yavaş ortaya çıkartıyor. Barrow Nöroloji Enstitüsü’nden Macknik ve Martinez-Conde, görüntü yanılsamalarının insan beynini nasıl aldattığını aşağıdaki örneklerle açıklıyor:

Uzaydan gelen iki adet ayımız var. Biri sarı, diğeri mavi. Yoksa yanılıyor muyuz? Aslında iki ayın da rengi aynı. Japonya’daki Ritsumelkan Üniversitesi’nden psikolog Akiyoşi Kitaoka’nın geliştirdiği bu illüzyonda yalnızca çevre renkleri farklıdır. Eğer inanmıyorsanız bu iki ayı makasla kesip, üst üste koyun. İkisinin de aynı olduğunu göreceksiniz. Renklerin görüntüsündeki farklılık tamamen geri plandaki renk değişikliğinden kaynaklanır.

KIRMIZI HALKALAR


Kitaoka tarafından geliştirilen bu diğer görüntü mavi-yeşil dairesel yapılardan oluşur. Kırmızı halkalar ise tamamen beyninizin yarattığı bir yanılgıdır.

Renk değişmezliği olarak isimlendirilen bir süreçte, nesneler farklı ışıklandırma koşulları altında değişmezler; aynı görünürler. Oysa nesneden yansıyan ışık fiziksel olarak farklıdır. Renk değişmezliği yaşantımızın çok önemli bir unsurudur, çünkü atalarımız nesneleri, aile üyelerini, arkadaşlarını geceleri mağaradaki ateşin ışığında da günışığında tanır. Farklı ışık kaynakları altında da olsa bildik görüntüler değişmezler.

Buradaki halkalar mavinin tonlarına doğru çekildiği için beyin hatalı bir şekilde görüntünün mavi ışık ile aydınlatıldığını ve mavi yapıların içindeki gri halkaların kırmızımsı olduğunu sanır. Görsel sistem, mavi “çevre aydınlatmasını” gri halkalardan çıkartır ve ortaya şöyle bir sonuç çıkar: gri- mavi = pastel kırmızı renk

BEYAZIN ETKİSİ

1979 yılında Tasmanya İleri Eğitim Koleji’nden Michael White, görsel bilimlerde her şeyi değiştiren bir illüzyon yarattı. Solda bulunan gri çubuklar, sağdaki çubuklardan daha parlak görünür. Aslında gri çubuklar tamamen birbirinin aynısıdır. White bu etkiyi keşfetmeden önce, parlaklık üzerine yapılan tüm illüzyonların, karşıt süreçlerden kaynaklandığı düşünülürdü.

Başka bir deyişle, gri bir nesne, ışıklı bir ortamda bulunduğu zaman daha koyu görünürken, karanlık ortamlarda daha açık görünür. Fakat bu illüzyonda daha açık görünen gri çubuklar beyaz bir ortam ile çevriliyken, daha koyu görünen gri çubuklar siyah bir ortam ile çevrilidir. White’ın etkisinin altında yatan beyin mekanizması, halihazırda çözülmüş değil.

REX VE FİDO


Efsaneye göre Roma, Romulus ve Remus adında ikiz kardeşler tarafından kurulmuştur. Anneleri bakire rahibe (Vestal Virjin) Rhea Silvia ve babaları savaş tanrısı Mars’tır. Vestal bakirelerinin çocuk doğurmaları yasaktır, babaları tanrı Mars bile olsa. Rhea’nın babası için kızının doğurması çok büyük bir utanç kaynağı olduğu için kızını öldürür, ikizleri ormanda bırakır. Lupa adındaki bir kurt ikizleri bulur ve bunları yavrularıymış gibi besler. Ancak Lupa’nın kendi yavruları da vardır. İsimleri Rex ve Fido’dur. Solda, farklı gibi görünen ikizler, geri plan ortadan kalktığı zaman birbirinin aynısı olurlar.

RUBİK KÜPLERİNDE YANILTMACA

Rubik Küpü üç boyutlu bir yapbozdur. Oyuncu, her yüzdeki 9 parça kare aynı renge gelinceye kadar küpü döndürür. Kolay gibi görülmekle birlikte ışıklandırma sabit kalırsa çözüm zorlaşır.

Duke Üniversitesi’nden Beau Loto ve Dale Purves’in tasarladığı illüzyonda, ışıklandırma değişirse, renkleri birbirinden ayırt etmek zorlaşır. İllüzyonun maskeli versiyonunda (üstte, sağda), soldaki mavi kareler ile sağdaki sarı kareler, aslında beyaz ışık altında gridir.

Renk algısı, retinanıza çarpan ışığın dalga boyuna bağlı olmak zorunda değildir; tam tersi beyin ışıklandırma koşullarına bağlı olan renkleri görevlendirir ve dalga boylarını, yalnızca hangi nesnenin, aynı ortamdaki diğer nesnelerden daha kırmızı veya daha mavi olduğunu anlamak için kullanır.

GÖZ RENGİNİ DEĞİŞTİREN GÖLGE

Bu Japon Manga kızının bir gözü mavi, diğeri gri renklidir. Aslında iki gözü de grinin bir tonudur ve aynı renktir. Kızın sağ gözü, kırmızı ortama bağlı olarak, turkuvaz saç tokası ile aynı renkte görülür. Renkleri görme sürecinde gözdeki üç farklı fotoreseptör, birbirinin üzerine binen üç renk ailesine göre ayar yapar. Bunlar kırmızı, mavi ve yeşildir (Bunlar görülebilir, uzun, orta ve kısa dalga boylarının görülür ışığı ile faaliyete geçer). Bu sinyaller daha sonra aniden, aynı görüntü içindeki komşu bölgelerdeki sinyaller ile karşılaştırılır. Sinyaller, beyindeki daha yüksek işlem merkezlerine doğru yol alırken, giderek genişleyen çevrede0 görüntülerle karşılaştırılmaya devam eder. Bu birbirine zıt süreçler, renk ve parlaklığın görece olduğu anlamına gelir.


Paylaş

Görüntülenme:
Yayınlanma Tarihi:20 Mayıs 2011

© 2024e-Psikiyatri.com, bir NPGRUP sitesidir,
e-Psikiyatri.com bir NPGRUP sitesidir. Bu sitede verilen bilgiler, site ziyaretçilerinin/hastaların hekimleriyle mevcut ilişkilerini ikame etmek değil, desteklemek için tasarlanmıştır. Bu sitede yer alan bilgiler bir hekime danışmanın yerine geçmez. Tüm hakları saklıdır.