Ebeveynler için en büyük endişelerden biri, çocuklarının madde kullanımı ile karşı karşıya kalıp kalmadığıdır. Gençler, bazen merak, arkadaş baskısı, stres veya psikolojik sorunlar nedeniyle madde kullanımına yönelebilir. Erken fark edilip doğru müdahale edilmezse, bu durum bağımlılığa dönüsebilir.  Eğer çocuğunuzda davranışsal, fiziksel ve psikolojik değişiklikler fark ediyorsanız, vakit kaybetmeden destek almanız önemlidir. Suçlama ve baskı yerine, sevgi ve güven temelli bir iletişim ile süreci yönetmek, çocuğunuzu bu riskten uzaklaştırmak için en etkili yoldür.

Peki, bir çocuğun madde kullandığını nasıl anlayabilirsiniz? 

İşte davranışsal, fiziksel ve psikolojik belirtiler ile dikkat etmenizz gerekenler.

1. Davranışsal Belirtiler
Çocuğunuzun madde kullanıp kullanmadığını anlamanın en önemli yolu davranış değişikliklerini gözlemlemektir. Eğer aşağıdaki değişiklikleri fark ediyorsanız, dikkatli olmanız gerekir:

Okul ve sosyal hayatında ani değişiklikler:
Ders başarısında düşüş, okuldan kaçma veya devamsızlık, Arkadaş çevresinin değişmesi ve eski arkadaşlarından uzaklaşması, Aile bireylerine karşı ilgisizleşme, içine kapanma

Sorumluluklarını ihmal etme:
- Evde veya okulda sorumluluklarını yerine getirmeme
- Ders çalışmamak, sürekli bahaneler üretmek
- Günlük rutininde ani düzensizlikler (geç uyuma, sürekli yorgunluk)

Parasal değişiklikler:
- Harçlığının normalden daha hızlı tükenmesi
- Sürekli para isteme veya izinsiz para alındığına dair şüpheler
- Eşyalarının, değerli takılarının, elektronik cihazlarının nedensiz yere kaybolması veya satılması

Agresif veya depresif ruh hali:
- Aniden sinirlenme, öfke patlamaları
- Depresif ruh hali, motivesizlik ve içe kapanma
- Aile üyelerine karşı mesafeli veya düşmanca tavırlar sergileme

2. Fiziksel Belirtiler

Gözlerde değişiklik:
- Kanlanmış, kızarmış veya sulanmış gözler
- Göz bebeklerinde büyüme veya küçülme
- Göz çevresinde morarma, çöküklük

Ağız ve nefes kokusu:
Alkol, sigara veya farklı maddelere özgü kokuların varlığı, Ağız kuruluğu ve sık sık su içme ihtiyacı

Ani kilo kaybı veya iştah değişiklikleri:
İştahın artması veya azalması, Hızlı kilo kaybı veya aşırı yemek yeme

Denge ve reflekslerde bozukluk:
Dalgınlık, sersemlik veya dikkat eksikliği, Konuşma bozukluğu, sallantılı yürüyüş

Vücutta açıklanamayan yaralar veya izler:
Kollarda, bacaklarda veya ellerde enjeksiyon izleri, morluklar, Burun akıntısı, sık sık hapşırma veya burun kanaması (bazı maddelerin burundan çekilmesine bağlı)

3. Psikolojik Belirtiler

Ani duygu değişiklikleri:
Bir anda aşırı mutlu olup sonra hüzünlü veya öfkeli olma, Aşırı konuşkan veya aşırı sessiz olma

Dikkat dağınıklığı ve unutkanlık:
Sürekli dalgınlık ve odaklanmada zorluk, Basit şeyleri unutma ve hatırlamakta zorlanma

Gerçeklikten kopma:
Hayal dünyasında yaşama, garip konuşmalar yapma, Şüphecilik ve paranoya hali

Anksiyete ve depresyon belirtileri:
Nedensiz korkular veya kaygılar, Uyku bozuklukları (uyuyamama veya aşırı uyuma)

Çocuğumun Madde Kullandığından Şüpheleniyorsam Ne Yapmalıyım?

1. Panik yapmadan yaklaşın:
Suçlayıcı veya sert bir dil kullanmak yerine, anlayışlı ve destekleyici bir tutum sergileyin. Açık ve net bir şekilde endişelerinizi dile getirin.

2. Profesyonel destek alın:
Psikolog veya bağımlılık uzmanı ile görüşmek, doğru yönlendirmeler almanıza yardımcı olabilir. Rehberlik öğretmenleri ve okul psikologları ile iletişim kurabilirsiniz.

3. Çocuğunuzun sosyal çevresini gözden geçirin:;
Yeni arkadaş çevresini tanımaya çalışın, Kimlerle vakit geçirdiğini dikkatlice takip edin.

4. Ev ortamını düzenleyin:
Alkol, ilaçlar ve sigaralar gibi maddeleri ulaşamayacağı yerlerde saklayın. Sürekli telefon ve internet kullanımını kontrol edin (özellikle dark web ve yasadışı sitelere erişim olup olmadığını takip edin).

Madde Kullanımıyla İlgili En Çok Sorulan Sorular ve Cevapları

1. Madde bağımlılığı nasıl başlar?
Genellikle merak, arkadaş baskısı, stres, travmalar veya psikolojik sorunlar nedeniyle kişi madde kullanımına yönelebilir. İlk denemeler zararsız gibi görünse de, beynin ödül sistemini etkileyerek zamanla bağımlılık geliştirebilir.

2. Çocuğumun madde kullandığını nasıl anlarım?
Davranışsal, fiziksel ve psikolojik değişiklikler gözlemleyerek anlayabilirsiniz.
- Davranışsal belirtiler: Okul başarısında düşüş, içine kapanma, para ihtiyacının artması
- Fiziksel belirtiler: Kırmızı gözler, iştah değişiklikleri, aşırı terleme
- Psikolojik belirtiler: Ani duygu değişimleri, agresiflik, paranoya

3. Hangi maddeler en yaygın olarak kullanılıyor?
-Kullanımı yaygın olan maddeler şunlardır:
-Alkol ve sigara (yasal olmasına rağmen bağımlılık yapıcıdır)
- Esrar (Marijuana)
- Uyarıcılar (Kokain, Amfetamin, Ecstasy)
- Opioidler (Eroin, Morfin, Fentanil)
- Uçucu maddeler (Tiner, Baly, Çakmak Gazı)
- Reçeteli ilaçlar (Xanax, Ritalin, Tramadol gibi kötüye kullanılan ilaçlar)

4. Madde kullanımı hangi yaşlarda başlıyor?
- Yapılan araştırmalar, madde kullanımının genellikle ergenlik döneminde (13-18 yaş) başladığını gösteriyor. Erken yaşta kullanım riski daha yüksektir ve bağımlılık geliştirme ihtimalini artırır.

5. Madde bağımlılığı belirtileri nelerdir?
-Fiziksel ve ruhsal belirtiler şunlardır:
- Ani kilo kaybı veya iştah artışı
- Uyku düzeninde bozulma (uykusuzluk veya aşırı uyuma)
- Gözlerde kızarıklık, dilde uyuşukluk, burunda hassasiyet
- Öfke patlamaları, aşırı sinirlilik veya depresif ruh hali
- Önceden ilgi duyduğu şeylere karşı ilgisizlik

6. Madde bağımlılığı tedavi edilebilir mi?
- Evet, madde bağımlılığı tedavi edilebilir. Ancak süreç kişinin bağımlılık derecesine, psikolojik durumuna ve sosyal destek sistemine bağlı olarak değişir. Tedavi süreci genellikle şunları içerir:
- Psikoterapi (Bilişsel Davranışçı Terapi, Motivasyonel Görüşme)
- Tıbbi destek ve ilaç tedavisi
- Bağımlılık tedavi merkezleri ve rehabilitasyon programları

7. Madde kullanımı beyni nasıl etkiler?
-Beyindeki ödül sistemini etkileyerek dopamin seviyelerini değiştirir ve kişi sürekli olarak bu hissi yaşamak ister. Uzun süreli kullanım:
- Hafıza ve öğrenme yetisini zayıflatır
- Duygusal dengesizliklere ve depresyona yol açabilir
- Karar verme mekanizmasını ve öz kontrolü zayıflatır

8. Madde kullanan birine nasıl yaklaşmalıyım?
- Yargılayıcı veya suçlayıcı bir tutum sergilememek çok önemlidir.
- Empati gösterin ve destekleyici olun.
- Profesyonel yardım almasını teşvik edin.
- Motive edici ve teşvik edici konuşmalar yapın.

- Tehdit etmek, baskı yapmak veya cezalandırmak genellikle ters etki yaratır.

9. Madde bağımlılığı öldürür mü?
-Evet, uzun süreli madde kullanımı:
- Kalp krizi, solunum yetmezliği, beyin hasarı, aşırı doz ölümlerine yol açabilir.
- Psikolojik etkileri nedeniyle intihar riskini artırabilir.
- Kazalar, şiddet olayları ve hukuki problemlerle sonuçlanabilir.

10. Madde kullanımını önlemek için aileler ne yapmalı?
- Çocukları bilinçlendirmek ve sağlıklı bir iletişim kurmak en etkili yöntemdir.
- Çocuğunuzla açık ve dürüst konuşun.
- Örnek olun: Kendiniz de sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyin.
- Onlara sağlıklı başa çıkma yöntemleri öğretin (spor, sanat, hobiler).
- Arkadaş çevresini tanıyın ve riskli ortamlara girmelerini önleyin.