BEYNİMİZ KAYDEDİYOR

THE NEWYORK TİMES

Yeni düşünceler anılarla nasıl bağlantılı kurar? Araştırmacılar araştırdı ve açıkladı. İşte detaylar.

Araştırmacılar uzun zamandır, aynı anda öğrenildiğinde beynin birbiriyle alakalı ya da alakasız her türden yeni bilgiyi birbiriyle bağdaştırdığını biliyor.

Bir kurabiyeden alınan ısırığın çocukluk anılarını canlandırması gibi, tarih ödevinin bir bölümünü hatırlamak akla bir matematik problemini ya da aynı akşam yenen tatlıyı getirebilir. Araştırmacılar ilk defa bu tür bir kavramsal hafızaya dair beyindeki izleri kaydetti. Epilepsi ameliyatı olacak hastaların beyinlerinin incelenmesi sonucu elde edilen kayıtlar, soyut bilgilerle (örneğin İtalyanca bir kelime) ilgili yeni anıların bile, beyin hücrelerini harekete geçiren bir sürece dâhil olduklarını ortaya çıkardı.

Bu süreç, anı oluşurken ve oluşmadan hemen önce olanlarla ilgili bilgileri de içeriyor. Yeni çalışma, hafızanın hem bilinçli hem de bilinçsiz olarak bilgiler, sahneler, karakterler ve düşüncelerle örülü, akış halindeki bir videoya benzediğini öne sürüyor. New Jersey'deki Princeton Üniversitesi'nden Ken Norman, "Bu, eski düşüncelerden arta kalanların kafamızı hâlâ meşgul ettiği ve şu anda olan biteni eski düşüncelerin külleriyle bağdaştırdığımız şeklindeki görüşün bir kanıtı" diyor. PNAS isimli bilimsel dergide yayımlanan araştırmada, doktorlar şiddetli epilepsisi olan 69 hastanın beynine yerleştirdikleri küçük elektrotlar sayesinde beynin kaydını tuttu.

Elektrotlar, doktorların krize yol açan beyin aktivitelerinin akışını belirlemelerini sağlayan standart bir prosedür. Basit bir hafıza testine tabi tutulan hastalara bilgisayar ekranında art arda bir dizi kelime gösterildi ve kısa süre dikkatleri dağıtıldıktan sonra, istedikleri sırayla olabildiğince fazla kelimeyi hatırlamaları istendi. Mükerrer deneyler, kolayca tahmin edilebilen bir sonucu gözler önüne serdi: Katılımcılar genelde kelimeleri küme halinde hatırlıyordu. Bir kelimeyle başlayıp ondan önce veya sonra gelenleri hatırlıyorlardı. Elektrotların kaydettiği verileri (sürekli güncelleniyordu) inceleyen araştırmacılar, sinirle ilgili çok belirgin bir özelliği olan tetikleyici bir düzenin peşindeydi. Beynin şakak lobunda güçlü bir sinyal keşfettiler.

Denekler "kedi" kelimesini hatırladıklarında bu bölgede beliren sinyal, deneklerin bir ekranda kediyi gördükleri zaman aynı bölgede beliren sinyalle aynıydı. Dahası, kediden bir önceki ve bir sonraki kelimeyi hatırladıklarında oluşan şekil çok az fark gösteriyordu. Araştırmanın yazarlarından Pennsylvania Üniversitesi'nden nöro-bilimci Michael J. Kahana, "Biz burada aslında 'kedi' kelimesinden önceki kelimenin (varsayalım 'ağaç') 'kedi'nin rengini ya da kodlamasını etkilediğini gösterdik. Tıpkı 'kedi'nin kendinden sonraki kelimenin kodlamasını etkilediği gibi" diyor. "Bir anıyı canlandırdığınızda, anının oluştuğu anlarda meydana gelen diğer şeylerin de küçük bir kısmını hatırlıyorsunuz ve size zamanda yolculuk hissini bu süreç veriyor" diyor.