BAŞTAN ÇIKMAM DEMEYİN

Psikıhayat Dergisi - Kaynak: sciencedaily

Benim baştan çıkmam çok zor demeyin! İnsanların bir çoğu dürtüsel durumların etki gücünü kestirirken hataya düşüyor.

İnsanlar obezite ve madde bağımlılığa karşı verdikleri mücadelenin yanı sıra, açgözlülük, şehvet ve öz-yıkıma yol açıcı davranışlara da yenik düşüyorlar. Yapılan araştırmada insanların zaaflarla baş etme, kendini frenleme güçlerini abarttıkları ortaya çıktı.

Araştırmada insanların hırs, madde aşermesi ve cinsel uyarım gibi dürtü kontrol becerilerine olan inançlarının ayartıcılığa verdikleri tepkileri nasıl etkilediği incelendi. Genelde deneklerin kendine hakim olma konusunda yanlı davrandıkları görüldü. Bu yanlılık deneklerin gerçekte başa çıkabilecekleri ayartıcılık dozunu yanlış hesaplamalarına yol açtı. Bu durum dürtüsel ve bağımlılık yaratan davranışlara teslim olma ihtimallerini arttırdı.

Çalışmanın öncüsü Loran Nordgren'e göre insanlar dürtülerinin gücünü kestirmede pek de başarılı değiller. "Ayartıcılık tuzağına en çok kendini dizginleyebilme gücüne en fazla güvenenler düşüyor. Zaaflara prim vermemek için kötü alışkanlıkları teşvik edici ortamlardan uzak durmak ve irade gücünü değerlendirirken mütevaziliği elden bırakmamak gerekiyor" diyor Nordgren.     

Çalışma yazarları insanların dürtüsel durumların etki gücünü değerlendirmekte zorlandıklarını ortaya koyan, önceki araştırmadan alıntı yaptılar. Ayartıcılıktan uzak kişiler (açlık, öfke, cinsel uyarılma vs. yaşamayan kişiler) dürtüsel bir durumun davranışlarını etkileme gücünü düşük hesaplama eğilimindeydiler. Bu bulguları genişletmek için, çalışma yazarları şunları test etmeyi hedeflediler:

-Dürtüsellikten uzak olan insanlar dürtü kontrol becerilerini aşırı abartırlar.
-Dürtüsel konumdaki insanlar dürtü kontrol güçleriyle ilgili daha realist bir bakış açısına sahiptirler.
-Dürtü kontrol güçlerini yüksek algılayan kişiler kendilerini ayartıcılığa daha fazla maruz bırakırlar ve sonuçta daha fazla dürtüsel davranışlar sergilerler.

Hipotezi test etmek isteyen araştırmacılar açlık, bağımlılık ve zihin yorgunluğuna odaklı dört deney gerçekleştirdiler. Her deney anlamlı  düzeyde "kendine hakim olma yanlılığı" ile sonuçlandı.

Mesela sigara bağımlılığına odaklı bir deneyde, kendini kontrol etme gücünü abartmış olan deneklerin sigara hakkında bir film izledikten sonra sigara içme ihtimalleri çok daha yüksek çıktı. Açlık üzerine yapılan bir başka deneyde, daha az çekici çerezler seçerek isteklerini sınırlandıran aç gruba kıyasla, tok olan grubun çerezleri geri çevirme ihtimali anlamlı olarak daha fazlaydı. 

Araştırma sonuçları dürtüselliğe yenik düşen insanlar hakkında yargıda bulunurken insaflı olmamızı gerektiriyor. İnsanların bir çoğu dürtülerini kontrol etme güçlerini abartma eğilimindeler çünkü.