Koşu, Abur Cuburun Beyinde Bozduğunu Onarıyor

Bilim insanları: Egzersiz, Batı tarzı beslenmenin beyinde yarattığı depresif etkileri tersine çevirebilir.

Abur Cubur Beyni Nasıl Etkiliyor?

University College Cork’tan Prof. Yvonne Nolan liderliğindeki bilim insanları, Batı tarzı yüksek yağlı ve şekerli diyetlerin beyin üzerindeki olumsuz etkilerini inceledi. Brain Medicine dergisinde 21 Ekim 2025’te yayımlanan araştırma, koşunun bu zararlı etkileri bağırsak metabolizması ve hormon dengesi üzerinden dengelediğini ortaya koydu. Egzersiz, kötü beslenmenin beynimizde bozduğu kimyasal dengeyi yeniden kurabiliyor.

Araştırma Nasıl Yapıldı?

Araştırmada yetişkin erkek sıçanlar iki gruba ayrıldı:

Standart yemle beslenen grup

Kafeterya diyeti (yüksek yağ ve şeker içeren gıdalar) alan grup

Her iki grubun yarısına koşu tekerleği verildi. Bu sayede bilim insanları, diyet kalitesi ile fiziksel aktivitenin beyin üzerindeki ayrı ve ortak etkilerini değerlendirdi. Egzersiz yapan sıçanlarda, depresyon benzeri davranışlar azaldı, ruh hali dengelendi ve bazı beyin kimyasalları normale döndü.

Egzersiz, Bağırsak Metabolitlerini Dengeledi

Araştırmada bağırsakta üretilen 175 metabolit incelendi. Kafeterya diyeti bunların 100’ünde ciddi bozulmalara neden oldu. Ancak egzersiz, bu kimyasalların bir kısmını yeniden dengeledi.

Özellikle şu üç metabolit, ruh haliyle doğrudan ilişkili çıktı:

- Anserin

- İndol-3-karboksilat

- Deoksiinozin

Bu üçü kötü beslenmeyle azaldı ama egzersizle yeniden arttı.

 Hormon Dengesi Yeniden Kuruluyor

Kan testleri, egzersizin hormonal dengeyi yeniden sağladığını gösterdi. Kötü beslenen ve hareketsiz sıçanlarda insülin ve leptin hormonları tehlikeli seviyelere çıkarken, koşu yapanlarda bu oranlar normale döndü.

Ayrıca:

Egzersiz, GLP-1 hormonunu artırdı.

Kötü diyet durumunda ise PYY hormonu yükseldi — bu, vücudun kendi dengesini koruma çabası olarak yorumlandı.

FGF-21 seviyesi kötü diyette yükseldi, glukagon azaldı.

Sonuç: Egzersiz, kötü beslenmeye rağmen vücudun hormonal savunma sistemini devreye sokuyor.

Diyet, Beynin Yenilenmesini Engelleyebilir

Araştırmacılar, egzersizin yeni nöron oluşumunu (nörojenez) artırdığını ancak kötü diyetin bu etkiyi bastırdığını buldu. Yani: Koşmak faydalı olsa da, tam beyin yenilenmesi için sağlıklı beslenme şart.

Hipokampus bölgesindeki nöron artışı, yalnızca dengeli beslenen grupta gözlemlendi. Bu da beynin fiziksel aktiviteden maksimum faydayı alabilmesi için beslenmenin kritik öneme sahip olduğunu gösteriyor.

Bağırsak Metabolitleri ile Zihin Arasındaki Bağlantı

Araştırma, bağırsaktaki bazı metabolitlerle bilişsel performans arasında doğrudan bağlantılar buldu:

Aminoadipik asit

5-hidroksiindol-3-asetik asit

Bu bileşiklerin yüksekliği, öğrenme ve hafıza testlerinde zayıf performansla ilişkilendirildi.

Uzmanlar Ne Diyor?

Brain Medicine dergisinde araştırmayla birlikte yayımlanan editoryalde, Prof. Julio Licinio, şu yorumu yaptı:

“Egzersiz, yanlış beslenme koşullarında bile antidepresan benzeri bir etki gösteriyor. Bu, diyetini değiştirmekte zorlanan insanlar için umut verici.”

Gelecekte Ne Olabilir?

Araştırma, egzersiz ve beslenme müdahalelerinin birlikte planlanması gerektiğini vurguluyor.
Koşmak ruh halini iyileştirebilir ama tam sinirsel yenilenme için dengeli beslenme hâlâ şart.

- Bilim insanları gelecekte:

- Kadın bireyleri de içeren deneyler,

- Daha uzun süreli araştırmalar,

- Doz-cevap çalışmalarıplanlıyor.

Ayrıca, anserin, indol-3-karboksilat ve deoksiinozin gibi metabolitlerin ruh sağlığı tedavilerinde biyobelirteç veya ilaç hedefi olabileceği düşünülüyor.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Egzersiz gerçekten abur cuburun beyne verdiği zararı düzeltebilir mi?
Evet. Egzersiz, özellikle koşu, kötü diyetin bozduğu hormon ve bağırsak metabolitlerini dengeleyerek ruh hali üzerinde iyileştirici bir etki gösteriyor.

Yalnızca egzersiz yapmak yeterli mi, yoksa beslenme de önemli mi?
Egzersiz faydalı olsa da, tam beyin yenilenmesi için diyetin sağlıklı olması gerekiyor. Kötü beslenme, yeni nöron oluşumunu engelleyebiliyor.

Bu araştırma insanlar için de geçerli mi?
Çalışma sıçanlar üzerinde yapıldı, ancak sonuçlar insan biyolojisiyle büyük benzerlikler taşıyor. Bu nedenle, bulgular insanlarda da geçerli olma potansiyeli taşıyor.

Hangi beslenme tarzı beyin sağlığı için en uygunu?
Dengeli, lif açısından zengin, düşük şekerli ve işlenmemiş gıdalar içeren Akdeniz tipi diyet beyin sağlığı ve ruh hali açısından en çok önerilen modeldir.

Sağlıklı Beyin İçin Koş, Ama Dengeli Beslen

Bu araştırma, “Egzersiz her şeyi düzeltir” anlayışına bilimsel bir derinlik kazandırıyor. Koşmak ruh halini iyileştiriyor, hormonları dengeliyor, ancak sağlıksız bir diyet beynin yenilenme potansiyelini sınırlıyor.
Yani çözüm basit: Koş, ama akıllıca beslen.

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/10/251021083638.htm