Sel sularını durduran balon

Çok güçlü kumaştan yapılma, 900 kilo ağırlığındaki torba, yapay metro tünelinin duvarından hantal biçimde yere devrildi. Sonra büyümeye başladı. İşte sel sularını durduran balon.

Çok güçlü kumaştan yapılma, 900 kilo ağırlığındaki torba, yapay metro tünelinin duvarından hantal biçimde yere devrildi. Sonra büyümeye başladı. İşte sel sularını durduran balon.

Bir hortumdan içine hava dolan balya, tünelin beş metrelik çapını tamı tamına dolduracak kadar şişti. Bu deneme üç dakika sürdü. Test edilen ise, ister terör saldırısı olsun ister Ekim'de New York'ta hayatı felç eden ve metroyu suyla basan Sandy Kasırgası gibi fırtınalar olsun, bir felaket durumunda gerçek tünelleri korumaya yardımcı olacak bir alet. ABD İç Güvenlik Bakanlığı'nın Bilim- Teknoloji Dairesi adına projeyi yöneten John Fortune, "Amacımız, ulaşım tünellerini selden korumak" diyor. Aslında fikir basit: Tünelleri metal kapılar ya da başka pahalı yapılarla güçlendirmek yerine, görece ucuz şişme bir tapayla sel sularını geride tutmak. Ama güçlü, dayanıklı, çabuk kurulan ve hatasız konuşlanan tapa geliştirmek, zor bir araştırma ve geliştirme süreci gerektiren bir mühendislik problemi. Projeye yardım eden Pasifik Kuzeybatı Ulusal Laboratuvarı mühendislerinden Greg Holter, "Su ağırdır, çok baskı yapar. Yani iş, aleti şişirip tüneli doldurmaktan ibaret değil. Alet arkadan gelen suların baskısına dayanabilmeli" diyor. Bu fikir üzerinde beş yıldan uzun süredir çalışılıyor ve Fortune'a göre, test ve tasarım için en az birkaç yıla daha ihtiyaç var. Etkinlikleri kanıtlanırsa, her biri 400 bin dolara mal olması beklenen tapalar ülke çapında tüm transit sistemlere monte edilecek. Tapa çal ışmalar ı 2007'de başladı. Teröristlerin olası bombalı saldırılarında yeraltı tünellerinin hasar görmesi gibi durumlarda metro sisteminde su baskınını engellemek için sıra dışı fikirleri takip eden İç Güvenlik Bakanlığı'ndan b ir yetkili, önce Batı Virginia Üniversitesi'nden Profesör Ever J. Barbero ile temasa geçti. Barbero, "Ben de tünellere hava yastığı koymayı teklif ettim" diyor. O zamandan beri bu projeye yaklaşık 8 milyon dolar harcandı. Likit-kristal polimerden örülen çok güçlü ama çok hafif bir iplik olan Vectran'ın tek bir katmanından yapılan ilk tapa, 2010'da basınç testlerinde başarısızlığa uğradı. Fortune "Tapa ikiye ayrıldı" diyor. Ardından, mühendislikte gelişmiş malzeme kullanımında uzman olan Barbero ile astronot elbisesi gibi çok güçlü ama yumuşak yapılar üreten ILC Dover şirketi, birlikte Vectran'dan örülmüş kemerlerin dış katmanını oluşturduğu üç katmanlı bir tapa geliştirdi. Yeni geliştirilen malzeme, yapılan deneylerde tüm baskılara dayandı. Barbero, "Bu kadar muazzam basınca dayanıklı bir şey geliştirmek zaman aldı. Zaman alan bir diğer şey de, ekibin metro sisteminin nasıl çalıştığını, tünellerdeki sınırlamaların neler olduğunu anlamasıydı" diyor. Yeraltı tünelleri makine yağı, kir-pas ve farelerle dolu. Fortune, "Bu konulara eğildik. Fareler yiyor mu, yemiyor mu, görmek için, tünellere Vectran numuneleri koyduk. Yemediler" diyor. Metro sisteminde tali hatlar, elektrikli üçüncü raylar, borular, güvenlik çıkışları gibi engeller de var, hepsi de tapa ile tünel duvarları arasında boşluk oluşmasına yol açabilir. Bu engel lerin çoğu, şişirildiğinde 10 metre uzunluğa ve 5 metre genişliğe ulaşan tapaya uyum sağlayacak şekilde tünelin küçük bir kesitinin tadiliyle halledilebiliyor. Yeraltı tüneline erişim her iki ucuna konulan tapayla engellense de, Sandy Kasırgası yüzünden meydana gelen sel baskınının pek çok biçimde olabileceğini gösterdi; örneğin havalandırma ızgaraları ya da istasyon girişleri yoluyla. Barbero'nun baştaki fikri, tapaları vagonlara koyup ihtiyaç olan yerlere göndermekti. Ama İç Güvenlik Bakanlığı yetkilisi "Bana, olacak iş gibi gelmedi" diyor. Yetkili, daha kalıcı bir konuşlandırma önermiş: Gelip geçen trenlerin yolunun üzerinde olmayacak şekilde, bir duvarın kuytusuna yerleştirilecek konteynıra tapa katlı şekilde konur. Sinyal anında konteynır paraşüt torbası gibi açılır, tapa da katlarının açılmasıyla şişmeye başlar. Tıpkı paraşütteki gibi burada da doğru katlama kritik önemde. "Yanlış katlarsanız, doğru açılmaz" diyor Barbero. "Bu, aracınızdaki hava yastığı gibi bir şey. Yaşamınız ona bağlı. Onu hiç düşünmezsiniz. Muhtemelen hiç işiniz düşmemiştir. Ama ihtiyacınız olduğunda, orada olması gerekir ve iyi çalışması sizin hayrınızadır" diyor. THE NEW YORK TIMES