Okyanusun dibinde keşif

Yüzeydeki fırtınalarla ilgili ipuçları derinlerde aranıyor.

Yüzeydeki fırtınalarla ilgili ipuçları derinlerde aranıyor. New Jersey'deki Rutgers Üniversitesi'nden deniz bilimci Michael Crowley, kıyının sekiz kilometre açığındaki araştırma gemisinin arka tarafında bulunan insansız üç sarı deniz aracını suya indiriyor. Crowley'nin 'sualtı planörü' adını verdiği kanatlı ve pervanesiz bu araçlar, minik Tomahawk füzelerine benziyor. Bunlardan biri ABD Donanması'ndan ödünç alınmış ve eski bir köpekbalığı saldırısında ufak hasar görmüş bir araç, diğeri ise Rutgers'e ait. Bir ay sürecek bir araştırma kapsamında yavaşça Atlantik'in sularına gömülen araçlar, Nova Scotia ile Georgia arasındaki bölgede dolaşan diğer 12 araca katılıyor. Bu araçlar, ABD ve Kanada'daki 16 devlet kurumu ile araştırma ekibinin yürüttüğü ortak okyanus araştırmasının en önemli parçası. Uydularını, radar istasyonlarını, araştırma şamandıralarını ve sualtı planörlerini ortak kullanan ekipler, Atlantik'teki derin deniz akıntılarından göçmen balıklara dek çok sayıda gizemli sualtı hareketinin şimdiye kadarki en kapsamlı profilini çıkarmayı umuyor. Okyanus araştırmacıları da, Haiyan Tayfunu gibi fırtınaları tahmin etmek için Batı Pasifik'e sualtı planörleri yerleştirmeyi planlıyor. Bu araçlar okyanus sıcaklığından etkilenen fırtına şiddetini tahmin etmeye yardımcı olabiliyor. Rutgers'ten denizbilimci Scott Glenn, "Fırtına şiddetini daha iyi tahmin edebilirsek, insanlar üzerindeki etkilerini de daha iyi öngörebiliriz. Bu da özellikle, karaya ulaşan t ayfunların çok can aldığı Asya için oldukça önemli" diyor. Orta Atlantik'teki bu araştırma, okyanus araştırmalarında yeni bir yönü işaret ediyor. Projeye katılan kurumlardan Orta Atlantik Bölgesel Birliği Okyanus Kıyısı İzleme Sistemi'nin başkanı Glenn, "Okyanus yüzeyinin mükemmel haritalarını sunan uydularımız var. Ama okyanus üç boyutlu ve bizler dalgaların altında neler olduğunu anlamak istiyoruz" diyor. Pille çalışan sualtı planörleri çeşitli derinliklere hızla dalarak, okyanus sıcaklığı, akıntılar ve diğer özelliklerle ilgili anlık veriler topluyor. Her bir aracın maliyeti (üzerindeki aygıtlara bağlı olarak) 125 ile 150 bin dolar arasında değişiyor. Geleneksel yöntemlere kıyasla bu çok uygun bir fiyat. Araştırmaya liderlik eden Rutgers'ten okyanus bilimci Oscar Schofield, "Araştırma gemilerinin günlük maliyeti 35 ile 100 bin dolar arasında. Bu araştırmayı gemilerle yapsaydık, milyonlarca dolara mal olurdu" diyor. 15 sualtı planörünün her birinin kendi görevi olsa da, topladıkları veriler daha kapsamlı konuları araştırmak amacıyla birleştiriliyor. Belki de en acil soru, Kuzeydoğu Kıta Sahanlığı'nın tabanında bulunan ve fazla bilinmeyen bir su kütlesi olan mevsimsel "soğuk birikinti"nin şekli ve hareketi. Araştırmacılar ve balıkçılar, Atlantik kıyıları bahar ve yaz aylarında ısındığı halde tabanda hapsolmuş muazzam bir su kütlesinin anormal ölçüde soğuk kaldığını neredeyse bir asırdır biliyor. Bu soğuk su kütlesi, Massachusetts ile Kuzey Carolina arasında yer değiştirerek kıta sahanlığı boyunca uzanıyor. Sonbaharla beraber Atlantik'in yüzeyi soğumaya başlayınca, soğuk su kütlesi soğuyan yüzey sularına bazen yavaşça veya fırtınalar okyanusu çalkalarsa hızlıca karışıyor. Ama hâlâ bilinmeyen birçok şey var. Schofield "Soğuk su kütlesi daha soğuk suları takip eden çok sayıda göçmen balığı etkiler. Ama bu fırtına tahminleri için de önemli, çünkü fırtınaların asıl yakıtı okyanus sıcaklığı" diyor. Glenn "Ağustos 2011'de Irene Kasırgası soğuk su kütlesine yönelince, okyanusun yüzeyindeki sıcak su ile tabandaki soğuk su kasırga nedeniyle birbirine karıştı ve fırtınanın gücü tükendi" diyor. Glenn'e göre 2012'deki Sandy Kasırgasının o kadar şiddetli olmasının sebeplerinden biri de fırtınanın, soğuk su kütlesinin sıcaklığı ile okyanusun yüzey sıcaklığı zaten eşitlendikten sonra denizin üstünden geçmesi ve bu karışım yüzünden gücünü kaybetmemesiydi. Rutgers'ten denizbi l imci Joshua Kohut, sualtı planörlerinin hareketli oluşunun araştırmacılara deneylerini duruma göre değiştirmek için daha önce görülmemiş bir olanak sunduğunu söylüyor. Kohut "Araçlar iki üç saatte bir yüzeye çıkıyor. Bu da bize yeni komutlar verme imkânı sağlıyor. Soğuk su kütlesi veya başka bir şey yer değiştirdiğinde, buna yanıt verebiliyoruz" diyor. Birçok araştırmacı yeni ortak deneyler planlıyor. Önümüzdeki yıl yapılacak iki sualtı planörü araştırmasından biri ABD'nin Doğu Sahili'ndeki fırtınaların tahminine odaklanacak, diğeri de küresel ölçekte birçok kurumun katılımıyla yürütülecek. Glenn, "Okyanusu daha önce yapılamayan biçimde araştırmanın sayısız yolu var. Yaptığımız bu araştırma, önümüzde yepyeni ufuklar açıyor" diyor. THE NEW YORK TIMES