Kin o kadar da kötü değil

Yıllardır agresiflik, bencillik, narsisizm ve hırs gibi başlıca kötü davranışlara odaklanmanın ardından bilim insanları dikkatlerini, kinin daha az göze çarpan yönüne çevirdi.

Yıllardır agresiflik, bencillik, narsisizm ve hırs gibi başlıca kötü davranışlara odaklanmanın ardından bilim insanları dikkatlerini, kinin daha az göze çarpan yönüne çevirdi.

Psikologlar kinciliği negatif bir özellik, mahcup edici olması gereken fakat sıklıkla dürüstlük olarak yüceltilen bir kusur olarak inceliyor; tıpkı bir başka arabanın girmeyi beklediğini fark ettiğiniz anda park yerinden çıkmayı ağırdan almanız gibi. Evrimci teorisyenler ise kinin olumlu tarafının ne olabileceğini ve takdire şayan özelliklerin işbirlikçi kin ve adil oynama duygusu gibi  kökeninde oynayabileceği rolü görmeye çalışıyor. İnsanların tabiatı gereği sevmeye ve ilişki kurmaya özlem duyduğunu söyleyen son iddialar gibi, bu yeni araştırma da bizlerin acımasız ve kalben bencil canlılar olduğumuz yönündeki eski fikirlere baskın geliyor. Bunun yerine kusur ve erdemin ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlı olduğu sonucuna varıyor. Psychological Assessment (Psikolojik Düşünme) dergisindeki bir haberde, Washington State Üniversitesi'nden Dr. David K. Marcus ve çalışma arkadaşları, kincilikte bireysel farklılıkları değerlendirmek için yaptıkları bir anketi tanımladı. 946 üniversite öğrencisi ve 297 yetişkinin "Eğer komşum ön bahçemin görüntüsü hakkında şikâyette bulunursa, onu rahatsız etmek için bahçemi daha kötü yapmak yönünde kuvvetli bir istek duyarım" gibi duygulara ne oranda katıldıklarını belirtmeleri istendi. Araştırmacılar erkeklerin kadınlardan, gençlerin ise yaşça daha büyük olanlardan daha kinci olduğunu saptadı. Evrimci teorisyenlerin uzun zamandır ilgisini çeken şey, kinin kökenleri ile amacı olmuştur ve bu yeni araştırma kin tutmanın kimi zaman doğru olabileceğini iddia ediyor. Her ikisi de Massachusetts'te olan Tufts ve Northeastern Üniversiteleri'nden Patrick Forber ve Rory Smead, ültimatom oyunun etaplarında birbirine meydan okuyan sanal oyunculardan oluşan bir bilgisayar modeli tasarladı. Kurallara göre, para ödülünün B oyuncusuyla nasıl paylaşılacağına A oyuncusu karar verecekti. Şayet B oyuncusu bölmeye razı olursa her ikisi de üzerinde anlaştıkları miktarca ödülü alacak, B oyuncusu reddederse her iki oyuncu da hiç para kazanamayacaktı. Yarışmacılara, "A oyuncusu isen 50-50 şeklinde paylaştırırsın, ancak B oyuncusu isen az da olsa her tür teklifi kabul et" şeklindeki uyumlu yaklaşımdan, "A isen az bir teklif sun, ama B isen az teklifi geri çevir" şeklindeki kinci yaklaşıma kadar dört stratejiden biri verildi. Sonra araştırmacılar oyuncuları bu sahte topluluklarla bir araya gelmesine izin verdi. Sonuçlar şaşırtıcıydı. Aşırı derecede kinci ve bencil oyuncuların grupları hemen başarısız olurken ve aşırı dürüst düşünen toplulukların istikrarı bencillerin girişiyle bozulurken, esnek paylaşımı tercih edenler sadece kinci tiplerle bir arada olabileceklerini ispatlamakla kalmadı, kincilerin varlığı ılımlılar arasındaki adil paylaşım oranını da artırdı. Dr. Smead "Dürüstlük kine karşı bir savunma görevi görüyor" diyor. Sonuçlar bir başka araştırmayı yansıtıyor. Florida'daki Nova Southeastern Üniversitesi'nden Omar Tonsi Elkadar, işbirlikçi davranış ve benci lce cezalandırma arasındaki bağlantı üzerinde çal ışıyor. Oyun teorisi modellerini kullanarak, çıkarlarını artırmaya çalışan bencil oyuncuların düzenli olarak diğer bencil oyuncuları cezalandırdığı veya grubun dışına ittiği zaman nihai tahlilde bencil paylaşımlarda bir azalış sonucu makul bir dengeye ulaşıldığını gösteriyor. Elkadar, "Tıpkı mafya gibi. Yaşadıkları bölgelerdeki suç oranını düşürüyorlar" diyor. THE NEW YORK TIMES