İnsansı maymunlarda kültürel farklılıklar

Almanlar, şempanzelerde kültürel farklılıklar bulunduğunu saptadı.

Almanlar, şempanzelerde kültürel farklılıklar bulunduğunu saptadı.

Batı Afrika’daki maymunlar ceviz kırmayı sever. Batı Afrika’daki Fildişi Sahili’nde bulunan Tai Ulusal Parkı’ndaki üç komşu şempanze grubunu inceleyen Leipzig Max-Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü araştırmacıları şimdi grupların farklı aletlerden yararlandıklarını saptadı. Lydia Luncz ve ekibi şunu merak etti: Genetik açıdan hemen hemen hiç farklı olmayan ve benzer çevre koşullarında yaşayan şempanzeler arasında kültürel davranışlar görülebilir miydi? İnsanlarda kültürel farklılıklar çok benzer çevre koşullarında yaşayan komşu gruplarını birbirinden ayıran başlıca faktördür diyor Luncz. İşte buna çok benzer bir durum şimdi sadece Tai Ulusal Parkı’ndaki şempanzelerde (Pan troglodytes verus) görüldü. Araştırmacılar üç gruptaki kırk beş şempanzenin coula edulis ağacının cevizlerini hangi aletlerle kırdıklarını incelemiş. Buna göre maymunlar cevizleri taş veya odunla kırarken, ağaç köklerini de örs olarak kullanıyorlar. Cevizlerin mevsim içindeki sertlik derecesine göre aletler değiştiriliyor ve gruplar farklı aletlerden yararlanıyor. İki grup “hasat zamanında” taştan oduna geçiyor. Üçüncü grup ise daha büyük taşlar kullanıyor. Taş, odun ve cevizlere ulaşım imkânının üç grupta da aynı olması, şempanzelerin aynı yaşam alanını paylaşmalarına rağmen farklı kültürel davranışlara sahip olduklarını gösteriyor. Luncz bu yılın sonunda yeniden Fildişi Sahili’ne giderek, şempanzelerdeki alet kullanım kültürüyle ilgili diğer sorular için yanıt bulmak istiyor. Mesela üç gruptan hangisinin en iyi ceviz kırma yöntemini bulduğu veya maymunların kaç yaşından itibaren ceviz kırmayı öğrendikleri gibi.

GÜNEŞİMİZ SANILANDAN DAHA YAVAŞMIŞ

Güneşimizin Samanyolu’nun gazı içinden sanılandan daha yavaş geçtiği ortaya çıktı. NASA’nın “Interstellar Boundary Explorer” (IBEX) uzay sondasının ölçümlerine göre güneş sistemi yıldızlararası ortamda saatte yaklaşık olarak 11.000 km. daha yavaş hareket ediyor. Güneş sistemimiz heliosferin içinde yer almakta. Samanyolu gazındaki balon biçimindeki bu yapı, güneş rüzgârları ve manyetik alandan çıkan parçacık akımlarıyla biçimlendirilmekte. Heliosferde tüm güneş sistemi yıldızlararası gaz içinden geçer. Astronomlar on yıllardan bu yana heliosferin, bu yıldızlararası ortamda, havadaki sesötesi uçağın oluşturduğu gibi bir şok dalgası yarattığını düşünüyorlardı. Fakat San Antonia Güneybatı Araştırma Enstitüsü’nde David McComas ve ekibi, saatte yaklaşık olarak 83.000 km hız yapan güneş sistemimizin bu tür şok dalgası yaratacak kadar hızlı olmadığını, heliosferdeki fenomenin daha çok bir pruva dalgasına benzediğini söylüyor. Şok dalgasının niçin bulunmadığı henüz kesin olarak bilinmiyor CUMHURİYET BİLİM TEKNİK EKİ