Eğlencenin biteceğinden korkan kent

Kara çarşaf giyseler de altlarına eşofman çeken kadınlar Afganistan'ın batısındaki bu şehrin en büyük parkında hiçbir engellemeyle karşılaşmaksızın yavaş tempo koşuyorlar.

Kara çarşaf giyseler de altlarına eşofman çeken kadınlar Afganistan'ın batısındaki bu şehrin en büyük parkında hiçbir engellemeyle karşılaşmaksızın yavaş tempo koşuyorlar.

Ülkenin geri kalanında nadiren rastlanabilecek özgürlüklerin tadını çıkarıyorlar. Şiddetin hüküm sürdüğü Kandahar'dan birkaç günlük "piknik" için Herat'a kaçan zengin işadamları, elmalı nargilelerini içiyor. Minareleri ve geniş caddeleriyle eski çağlardan beri bir ticaret kenti olan Herat, son 10 yılda bu ülkedeki diğer tüm kentlerden çok daha büyük ilerleme kaydetti. Uluslararası güçler ve para ülkeyi terk ederken Herat'ın ekonomik ve güvensizlik krizinden etkilenmeyeceği inanışı burada hâkim. Yine de 2014'te yabancı askerlerin çeki lmesi sinsice yaklaşırken, ekonominin çökmesinin yaratacağı sarsıntılar, modernleşmeye karşı çıkan muhafazakâr gruplara dair fısıltılar kol geziyor. İki kızı ile kocalarını Herat'ın simgelerinden biri olan kaleye getiren eski mücahit Gulam Rıza, "Savaş başlayacak" diyor. Kızlarıyla damatlarına, ABD'nin bağışladığı 1.2 milyon dolarla kalenin burçlarındaki mazgallı siperlerin ne kadarının onarıldığını göstermek istemiş. Tabii bir de, kentte savaşın hüküm sürdüğü dönemde kendisinin nerede çarpıştığını… Gulam Rıza, "Mücahit gruplar arasında iç savaşın yaşandığı 1990'ların başındaki duruma geri dönülecek" kehanetinde ısrarlı. Şehirdeki refahın kaynağını saptamak için ufka şöyle bir bakmak yeterli: 128 km uzaktaki İran sınırından yılan gibi kıvrılarak gelen yol, kentin eteklerindeki gümrük müdürlüğüne kadar uzanıyor. Burada kamyonlardan indirilen Alman malı klimalar, Çin malı motosiklet parçaları ve Suudi balı doğrudan Herat ekonomisine akarak Afganistan'ın içbölgelerine ulaşıyor. İran ve Türkmenistan'la yakınlık ve ticaret, Herat'ı görece daha liberal bir şehir haline getirmiş ve daha beş yıl önce çamurlu yolların bulunduğu yerlerde boy gösteren dükkânlar, iş kuleleri ve çok katlı apartmanlarla zengin bir şehirleşme yaratmış. Kentin giderek artan nüfusunun 1 milyonu geçtiği tahmin ediliyor. Buradaki yaşam, panayırlarındaki kahkahalar, futbol sahalarındaki uğultular, insanın aklına Afganistan'da pek görülmeyen bir şeyi getiriyor: Eğlenen insanlar. Ama tam da burada, 1979'da, yerel halk, Sovyet destekli hükümete isyan edip ülke çapında ayaklanmaları tetiklemişti. Bu da Kızıl Ordu'nun Afganistan'ı istila etmesiyle 10 yıl sürecek Sovyet işgaline yol açmıştı. Herat'ın merkezinde, çok bombalanmış bir boş arazide 600 yıllık minareler hâlâ ayakta duruyor. Kültürel Anıtları Koruma Dairesi Başkanı Ayamuddin Acmal'a göre, bu manzara, halka sadece tarihini değil, neleri bir daha kaybetmemeye özen göstermesi gerektiğini de hatırlatıyor. Acmal minarelerin altında dolaşırken, "Çok şeye tanıklık ettiler. Bu kurşun delikleri, tarihimize açılmış deliklerdir" diyor. Herat'ın en çok toplumsal ve kültürel ilerlemeyi kaydettiği kadın hakları gibi alanlarda bile karamsarlıkla beslenen bir kuşatılmışlık hissi hâkim. Herat, Afganistan'da kızların en yüksek düzeyde eğitim aldığı yer, hatta Afganistan'ın tek kadın bölge başsavcısı Herat'ta. Savcı Maria Beşir, Taliban'ın kendisine saldırı planladığına dair her ay çok sayıda ihbar aldığını belirtiyor. Taht-ı Sefer Bahçesi adındaki giderek güzelleşen parkta kurulan renkli panayırda, çocuklar gıcırtılı uçan sandalyelerde fırıl fırıl dönüyor. 19 yaşındaki hukuk öğrencisi Muhammed Hares ise, bunun hep böyle sürmeyeceğinden endişeli. "Son günlerde Herat şehrinde ve çevre bölgelerinde bazı güvenlik olayları oldu; suikastlar, adam kaçırmalar, bu da halkı çok kaygılandırdı" diyor. Hares, "Tal iban dönemini hatırlıyorum. Umarım Afganistan özgür olur da, çocuklar eğitimlerine devam edebilir, okula gidebilir" diye ekliyor. THE NEW YORK TIMES