Düz ekrana geçiş zehirli atık yaratıyor

California'daki tehlikeli atık kurumunun iki müfettişi geçen yıl Fresno yakınındaki bir geri dönüşüm şirketini ziyaret ettiğinde, on binlerce eski bilgisayar monitörü ve televizyon cihazıyla dolu olan bir depoyla karşılaştı.

California'daki tehlikeli atık kurumunun iki müfettişi geçen yıl Fresno yakınındaki bir geri dönüşüm şirketini ziyaret ettiğinde, on binlerce eski bilgisayar monitörü ve televizyon cihazıyla dolu olan bir depoyla karşılaştı.

Depodaki kırık c am v e kurşun yüklü toz tabakası öyle kalındı ki, müfettişler güvenlik kaygısıyla orayı terk etti. Geri dönüşüm şirketinin sahibi birkaç hafta sonra ortadan kaybolurken, geride zehirlenme tehlikesi ve masraflı bir temizlik ihtiyacı bıraktı. Bu monitörler ve televizyonlar, bundan sadece birkaç yıl önce kârlı bir şekilde geri kazanılıyordu. İçlerinde bulunan büyük cam huniler (katot ı şın t üpü v eya CRT o larak biliniyorlar) eritilerek yeni tüplere dönüştürülürdü. Ancak bu monitörlere ve televizyonlara yönelik talebi bitiren düz ekran teknolojisi, geri kazanılmış tüp camı ihtiyacına son vererek sektör uzmanlarının "cam tsunamisi" diye adlandırdığı işe yaramaz malzeme yığınlarının birikmesine yol açtı. Dünyada halen kullanılmakta olan tahmini 1.9 milyar CRT en sonunda çöpe atılacak. Geri dönüşümcüler eski makineleri ortadan kaldırmak için eyaletlerden ve elektronik şirketlerinden para topladı. Az sayıda geri dönüşümcü de camlardaki kurşunu temizlemek için yeni teknoloji geliştirdi. Ama bu çöplerin büyük kısmı, uzmanların çevreye zararlı olarak nitelediği yöntemlerle yok ediliyor. Geri dönüşüm şirketi Cascade Asset Management'tan Neil Peters- Michaud, " Şu anki sorun, bu çöp yığınları görülmemiş bir büyüklüğe ulaşırken bunlardan elde edilen cama yönelik talebin en düşük seviyeye inmesi" diyor. Elektronik atıklar hakkında araştırmalar yapan TransparentPlanet örgütünün Aralık'taki raporuna göre, ABD genelindeki depolarda bulunan yaklaşık 300 milyon kilo camı geri dönüştürmenin maliyeti 85 i le 3 60 milyon dolar arasında bir rakamı bulacak. On yıl kadar önce ABD'de en az 12, diğer ülkelerde ise 13 tesis eski tüp camlarını kullanarak yeni katot ışın tüpü üretiyordu. Oysa şu anda bu iş sadece Hindistan'daki iki tesiste yapılıyor. Çevre koruma örgütü Basel Action Network'ün Direktörü Jim Puckett'a göre katot ışın tüplerinin yerini büyük ölçüde, zehirli cıva içeren floresan ışık kullanan düz ekranlar aldı. LCD televizyonların kullanılmış düz ekranları ile monitörlerinin fazla geri dönüşüm değeri olmadığı için, geri dönüşümcülerin çoğu bunları çöplüklere atıyor. Kongre'ye bağlı Devlet Hesap Ofisi'nin (GAO) geçen yılki raporuna göre, ABD'nin federal kurumları elektronik çöplerini yeterince izlemiyor. Bu çöplerin büyük kısmı hâlâ genel veya çevrimiçi mezatlar vasıtasıyla elden çıkarılıyor. Çöpler genellikle, bunları uygun biçimde işlemden geçirme sözü veren ama en zehirli parçaları sonradan taşeronlara satan yükleniciler tarafından satın alınıyor. GAO'nun tespitine göre çöplerin bir kısmı, yasadışı yollarla gelişmekte olan ülkelere gönderiliyor. Geri dönüşümcülere göre şirketler kurallara uygun atık imhasının maliyetini yansıtan bir fiyat uygularsa, eski monitörler ile televizyonları işlemden geçirmek hâlâ kârlı olabilir. Ama şirketlerin çevreye duyarlı atık imha işlemleri yapar gibi göründüğü "sahte çevrecilik" benzeri uygulamalar bu alandaki ilerlemeyi engelliyor. Vintage Tech Recyclers şirketi CEO'su Karrie Gibson, "Geri dönüşümcüler daha değerli metaller içerdiği için kârlı biçimde geri dönüştürülebilen bilgisayarlar, cep telefonları ve yazıcıları ayıkladıktan sonra CRT'leri bir kenara yığıyor veya ç öpe a tıyor ya da yurtdışına gönderiyor" diyor. THE NEW YORK TIMES