Dolandırıcıların zihin yapısı mercek altında

Hukuk profesörü Frankel, dolandırıcıların zihin yapılarını ve hem kurbanların hem de toplumun oynadığı rolü inceledi.

Tamar Frankel'in kitabının adı, "Ponzi Oyunu Bilmecesi: Dolandırıcılar ve Kurbanlarının Tarihçesi ve İncelenmesi". Frankel, yüzden fazla Ponzi oyununu (bir tür saadet zinciri) incelemiş ve kitabına on yılı aşkın bir süre harcamış. Hukuk profesörü Frankel'le dolandırıcıların zihin yapılarını ve hem kurbanların hem de toplumun oynadığı rolü konuştuk. S. Ponzi oyunlarını artık daha iyi anladığınızı düşünüyor musunuz? C. Özellikle kültürün etkisini daha iyi anlıyorum. Bununla risk alan, para kazanmayı uman, doymaz bir iştahla hep daha fazlasını isteyen bir kültürü kastediyorum. S. Güvenle şüphe arasındaki çizgiyi nerede çekmeliyiz? C. Başarılı toplumların tarihine baktığınızda iki şeyi açıkça görürsünüz. Birincisi, güven duyabilmek gerekiyor. Güven olmazsa toplum yürümez. Fakat aynı zamanda güvenilir de olmalısınız. S. Ama bu kadar basit olmamalı, değil mi? Bernard L. Madoff'un bazı kurbanları onun piyasadaki deneyimine güven duyduklarını ve bunda haksız olmadıklarını düşünüyor. O halde haklı bir güven duygusuyla yersiz saflığı nasıl ayırt edeceğiz? C. Kitabımda da belirttiğim gibi, dolandırıcıların çoğu sundukları yatırım imkânlarını bazı seçkin kimselerle sınırlı tuttukları görüntüsünü verirler. Mantıklı düşünelim, para yöneten biri bunu neden yapsın? Etrafa baktığınızda gördüğünüz hedge fon, yatırım fonu, özel sermaye fonu ve danışmanların hepsi de daha fazla müşteri peşinde. Ona rağmen bir yatırım ne kadar benzersiz ve ulaşılması güçse, onun o kadar değerli olduğunu sananlar var. İşte bu safdilliktir. S. Madoff uçuk kârlar vaat etmiyor, yalnızca istikrarlı bir getiri sunuyordu. Pat Huddleston adında bir dolandırıcılık uzmanı, Ponzi oyununu başarıyla oynayanlar hakkında, "Kulağa fazla iyi geliyorsa bir amatörle muhatapsınız demektir" der. Sizce müstakbel Ponzi oyuncuları Madoff'tan ders almayacak mıdır? C. Bundan şüpheliyim. İnsanlar elbette mali kriz öncesine göre riske karşı daha dikkatliler. Fakat dolandırıcılar mevcut kültüre ve toplumsal hislere ayak uydurmaz, hedef kitlelerine kilitlenirler. Örneğin, bir hayır kuruluşunu yöneten bir dolandırıcı, adının gizli tutulmasını isteyen bir bağışçının yatırımlarını değerlendireceği iddiasıyla başka hayır kuruluşlarını kandırmıştı. Bu da inandırıcı geliyor, çünkü o kuruluşlar adının gizli tutulmasını isteyen bağışçılarla zaten hep muhatap oluyor. S. Sizce Ponzi kurbanları kendi hatalarından kendileri mi sorumlu? C. Yıllarca çok yiyip sigara içtikten sonra kalp hastası olan birinin bundan biraz da kendisinin sorumlu olduğunu sanırım hepimiz kabul ederiz. Kurbanların hislerini paylaşıyorum ama biraz suçlu olduklarını da düşünüyorum. herhangi bir ürün veya hizmet almaksızın, her bir katılımcının, sadece bir defa belli bir para ödeyerek, diğer katılımcıların ödediği paralardan üstel olarak artan sürekli bir gelir elde etmesi prensibine dayanıyor THE NEW YORK TIMES

---