ABD'li fizikçilerin hayalleri rafa kalktı

Amerikalı üç gökbilimci, geçen yıl evrenin kozmik yerçekimine rağmen giderek artan bir hızla genişlediğini keşfettikleri için hayalleri rafa kalktı.

Amerikalı üç gökbilimci, geçen yıl evrenin kozmik yerçekimine rağmen giderek artan bir hızla genişlediğini keşfettikleri için hayalleri rafa kalktı.

Amerikalı üç gökbilimci, geçen yıl evrenin kozmik yerçekimine rağmen giderek artan bir hızla genişlediğini keşfettikleri için Nobel Fizik Ödülü kazanınca, bundan sorumlu tutulan "karanlık enerji"nin, evrene dair büyük bir sürpriz ve çağın gizemlerinden biri olduğu bir kez daha teyit edilmiş oldu. Bu buluş, Amerikalı gökbilimciler tarafından uzun yıllardır teşvik edilen, karanlık enerjiyi ölçmek için (örneğin, evrenin sonsuza dek genişleyip genişlemeyeceğini ya da yerçekimiyle ilgili bilgilerimizin doğru olup olmadığını belirlemek için) gönderilecek NASA'ya ait bir keşif aracının önemini de ortaya koydu. 2019 yılında Euclid adı verilen bir keşif aracı, karanlık enerjiyi ölçmek için keşfe çıkacak. Ancak bu araç NASA tarafından değil, Avrupa Uzay Ajansı tarafından gönderilecek ve Amerikalı gökbilimciler ekibe kıdemsiz ortaklar olarak katılıp 20 milyon dolar ve kızılötesi sensörlerle katkıda bulunacak. Bazı Amerikalı araştırmacılara göre bu güzel bir çözüm. NASA'nın 2024'te benzer bir araç gönderene kadar elde edemeyecekleri bilgileri bu sayede alacaklar. Ancak diğerleri için bu bir yenilgi anlamına geliyor. Amerikalılar en az yirmi yıl boyunca kendi keşifleri sayesinde yaratılan bir projede, küçük bir rol alacak. Geçen seneki Nobel ödülünü paylaşan Uzay Teleskobu Araştırmaları Enstitüsü'nden Adam Riess, "En heyecan verici araştırma alanlarından birinde, Amerikalıların liderliği başkalarına devretmesini görmek üzücü olur" diyor. Reiss ve meslektaşları için bu gelişme, endişe verici bir eğilimin en son örneği. Bütçe açıkları ve siyasi tıkanıklıktan zarar gören Amerikalı bilim insanları, gelecek vaat eden projelerden çekilmek ya da onları ertelemek zorunda kalırken, Avrupa'daki ekipler Higgs boson partikülünü arıyor ve Çinliler de 2025'te aya inmeyi planlıyor. Nobel ödülünü kazanan üçlüden bir diğeri olan Saul Perlmutter, "Bilim insanlarının ve iyi öğrencilerin diğer ülkelere ve kıtalara taşınmasına tanık olacağız" diyor. Araştırmacılar, ekonomiye can veren kültürel hareketliliğin ve yenilikçilik duygusunun da onlarla birlikte gidebileceğini söylüyor. Örneğin Web kavramı, dünyanın en güçlü parçacık hızlandırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'na ev sahipliği yapan CERN'de (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi), parçacık fizikçilerinin kendi aralarında iletişim kurmaları amacıyla geliştirildi. Buna karşın ABD'nin yüksek enerji fiziği laboratuarı Fermi Ulusal Hızlandırıcı Laboratuarı (Fermilab), geçen sonbaharda Tevatron isimli hızlandırıcısını kapatmak zorunda kaldı. Enerji Bakanlığı Mart'ta, nötrinolar olarak bilinen şekil değiştiren parçacıkları incelemeye yönelik 1.3 milyar dolarlık bir deneyi maddi nedenlerden ötürü devam ettiremeyeceğini açıkladı. Deneyin amacı evrenin neden antimaddeden değil de maddeden oluştuğunu anlamaktı. Bakanlık aynı zamanda dünyanın en büyük fizik makinesi Uluslararası Doğrusal Çarpıştırıcı için yapılacak çalışmalar için ödeneği de iptal etti. İtalya, Kanada ve Japonya'daki benzer tesisler, karanlık madde arayışları, nötrino deneyleri ve kozmik ışınlardan korunması gereken diğer hassas çalışmalar için birer merkez haline geldi. İki yıl önce ABD'deki Ulusal Bilim Akademisi, önümüzdeki on yılın en önemli önceliği olarak karanlık enerjiyi araştırmaya yönelik bir milyar dolarlık bir keşif aracına onay verdi. Wfirst denilen Geniş Alanlı Kızılötesi Teleskobu, hem güneş sisteminin dışındaki gezegenleri araştıracak hem de karanlık enerjinin etkilerini ölçecekti. Ancak Hubble'ın yerine geçen James Webb Uzay Teleskobu ekstradan 1.6 milyar dolar finansmana ihtiyaç duyunca, Wfirst ertelendi. ABD'de temel araştırmaların, ciddi bütçe kesintileri göz önüne alındığında, mümkün olabilecek en iyi şekilde sonuç verdiğini söyleyen araştırmacılar var. 8 milyar dolara mal olan Webb teleskobunun 2018 yılında fırlatılması hedefleniyor. Fermilab'in sözcüsü Katie Yurkewicz, Nisan'da Kongre'nin projeyi tam olarak başlatacak kadar olmasadan ötrino deneyine para aktardığını söylüyor. New York'un 135 kilometre uzağındaki Vassar College'dan Astronomi Profesörü Debra Elmegreen, son zamanlarda Amerikan Astronomi Derneği'nin başkanı olarak Washington'da epey vakit geçirdi. Elmegreen, "Kongre bilimi destekliyor gibi görünüyor. İnsanların bilim ve teknolojide devamlılık gerektiğini fark etmesi, bana umut veriyor" diyor. THE NEW YORK TIMES