PROTEİN YERİNE RNA

CUMHURİYET BİLİM TEKNİK EKİ

Bilimciler, cilt hücrelerini, kök hücre olarak geri programlamaya yarayan farklı bir yol buldu. İşte detaylar.

Yeni yöntem çok daha verimli. Kök hücre araştırmacıları halihazırda çok sayıda sinyal proteinini ya da bunlarla ilgili genleri yetişkin hücrelere aşılıyor. Bunlar ise yetişkin cilt hücrelerini kök hücrelerine dönüştüren bir gen programını başlatıyorlar. Bu yöntemi bulan bilim insanı beş yıl önce bu tür beş gene ihtiyaç duyuyordu, ama artık daha azıyla da sonuç elde ediliyor.

Pennsylvania Üniversitesi’nde Edward Morrisey ve ekibi farklı bir yol denedi, protein üretimini engelleyerek bunun yerine RNA kalıtım malzemesinden küçük parçacıklar kullandı. Bu tür mikro RNA’lar (miRNA) doğal olarak kalıtım bölgelerinin etkinliklerini ayarlamakta etkililer. Hücre çekirdeğinde DNA üzerindeki genler tarafından RNA’ya çok benzer bir kopya üretilir. Bu kopya hücre tarafından okunduktan sonra proteinlere çevrilmekte. Mikro RNA’lar bu uzun RNA yapı talimatlarına da yerleşebiliyorlar. Bu şekilde ortaya çıkan yapı hücre tarafından bozulmakta ve bunun sonucunda da ilgili protein artık oluşmuyor.

Morrisey ve ekibi deneyler sırasında fare ve insana ait hücrelerde mikro RNA’lar oluşmasını sağladıktan sonra bunlarla hücrelerdeki bazı mekanizmaları etkisizleştirmişler. Bunlar da daha sonra geri programlanmış. Ve bu şekilde de indüklenmiş pluripotent kök hücreleri (iPS) oluşmuş. Bu yöntemde her şeyden önce Hdac2 enziminin devre dışı bırakılması önemli.

Söz konusu enzim, kromozom yapılarının ayarlanmasında etkili. Yani geri programlanacak hücrelere bu tür ilave proteinler aşılamak yerine bilimciler bazı şeyleri eksiltiyorlar. Bu yöntem ayrıca yeniden programlamayı yüz misli daha verimli hale getiriyor (Cell Stem Cell). Eskiden kullanılan dört proteinli 100.000 hücreden yaklaşık olarak yirmi tanesi iPS hücresine dönüşürken, mikro RNA’larla 100.000 hücreden 10.000 tanesi iPS hücresine dönüşmüş. Morrisey’nin iPS hücreleri laboratuavrda çok sayıda çeşitli hücre tiplerine dönüşebilmekte.