Evden ve okuldan uzak çocukluk

13 yaşındaki Suriyeli mülteci Halid Naci, sınıfın karşısında duruyor ve elindeki kırmızı keçeli kalemle daha önce defterine not aldığı İngilizce bir cümleyi tahtaya geçiriyor.

13 yaşındaki Suriyeli mülteci Halid Naci, sınıfın karşısında duruyor ve elindeki kırmızı keçeli kalemle daha önce defterine not aldığı İngilizce bir cümleyi tahtaya geçiriyor.

"Rana doesnt blay football" diye yazıyor, "but he riding story". Lübnan'ın iç kesimlerindeki bu okul sonrası programının amacı, Suriyeli küçük mültecileri Lübnan'daki devlet okullarına hazırlamak. Lübnan'da eğitim dili İngilizce de olabiliyor, Fransızca da. Fakat kendi okullarında Arapça görmüş olan Suriyeliler için ikisi de kolay değil. Halid oturuyor ve İngilizcede zorlanmadığını söylüyor. Fakat annesi Manal Naci, kendisiyle daha sonra konuştuğumuzda, oğlunun Lübnan'da gittiği devlet okulunun geçen yıl onu sınıfta bıraktığını aktarıyor. "Öğretmeninin söylediklerini anlamıyordu. Hâlâ anlamıyor. Onun için endişeleniyorum. Şam'daki okulunda sınıf birincisiydi" diyor. Ama hiç olmazsa oğlu bir okula kayıtlı. Unicef, bölgedeki 2,3 milyon kayıtlı Suriyeli mülteciden 865 bin kadarının çocuk olduğunu ve onların yüzde 70 kadarının da okula gitmediğini bildiriyor. Birçokları, mülteci sayısının çokluğuyla zaten baş edemeyen ülkelerin okullarına kayıt yaptıramıyor. Kayıt yaptıranlar da bazen maliyet ya da güvenlik nedeniyle okula düzenli olarak gidemiyor. Kimileri yeni çevreye, yeni müfredata ya da Lübnan örneğinde olduğu gibi, yeni bir öğretim diline uyum sağlayamıyor. Kimileri tasarrufları tükenen ailelerine yardım etmek için çalışıyor. Çocukların bir bölümü okul dışında ders alıyor. Ancak birçokları, Suriyeli mültecileri ağırlayan Lübnan, Ürdün, Türkiye, Irak ve Mısır'daki kamp veya yerleşimlerde günlerini hiçbir şey yapmadan, boş boş geçiriyor. Uzmanlar bu çocuklardan kayıp bir nesil yetişirse savaşın çok daha ağır sonuçlara gebe olacağı konusunda uyarıyor. Unicef bölge direktörü Maria Calivis, "Bu sorunun üstüne gidilmezse çocuklar, özellikle de ergenler umutlarını yitirecekler. Gördükleri şiddeti taklit edecek ve sürdürecekler. Suriye'yi tekrar kurmak için gerekli olan bilgi ve beceride yoksun kalacaklar" diyor. Calivis, Suriye'de okul çağındaki çocukların okula gitme oranının savaştan önce yüzde 80 ile Ortadoğu'ya göre "oldukça yüksek" bir düzeye çıktığını aktarıyor. 2000'li yıllardan itibaren Suriye hükümeti özellikle kızların okula gitmesine ve yoksul bölgelerde yeni okullar yapılmasına öncelik vermişti. Unicef'e göre Suriye'deki çatışma ortamı yüzünden 1,9 milyon çocuk, yani ülkede okul çağına gelmiş olan çocukların yüzde 40 kadarı okula gidemiyor. Suriyeli çocuklardan dolayı bölgede bazı okulların zaten kalabalık olan mevcudu iki katına çıktı. Okullar ikili öğretime başlıyor, ek derslikler buluyor ve gerek yerel halk, gerek Suriyeli mültecilerden yeni öğretmenler işe alıyor. Unicef, Lübnan'daki Suriyeli çocukların yalnızca yüzde 13'ünün devlet okullarına kaydolduğunu aktarıyor (Lübnan'a akın eden bir milyon Suriyeli, ülke nüfusunun dörtte birine oluşturuyor). 15 yıllık iç savaşın bir sonucu olarak, Lübnanlı çocukların yaklaşık yüzde 70'i özel okullara gidiyor. Devlet okullarının mali durumu bundan dolayı son derece zayıf. Lübnan'da okul çağında olan tahmini 400 bin Suriyeli çocuk, ülkenin devlet okullarındaki 300 bin Lübnanlı öğrenciden bile fazla. Kuzey Lübnan'da bir köy olan Dedde'deki bir ilkokulda 546 öğrencinin 59'u Suriyeli. Okulda tarih ve coğrafya Arapça öğretilirken diğer derslerde öğretim dili Fransızca. Müdür yardımcısı Elham Galayani, "Suriyeli çocuklar Fransızcayı hiç bilmiyor" diyor. "Sadece anaokullarına gidenler diğerlerine yetişebiliyor". Suriye kökenlilerin kurduğu özel bir yardım kuruluşu olan Jusoor'dan bir yetkili, Hani Cesri, Suriyeli çocukların tek engelinin dil olmadığını, okula kaydolurken bile birçok zorluk yaşandığını aktarıyor. Jusoor Beyrut'taki Suriyel i çocuklara İngilizce dersleri veriyor ve bu yolla onların Lübnan'daki devlet okullarına kaydolmalarını kolaylaştırmaya çalışıyor. Bir gün önce Jusoor'a başvuran 11 yaşındaki Nur da birçok Suriyeli çocuk gibi okulda iki yıl kaybetmiş. Suriye'de ikinci sınıfı bitirmesine rağmen okumayı unutmuş ve artık adını bile yazamıyor. 10 yaşındaki Muhammed'se Jusoor'daki derslerinin ardından ailesinin yaşadığı metruk binaya gittiğini, orada bir saat dinlendiğini, sonra da gece bire kadar kırmızı gül satmak için Beyrut'un ana arterlerinden biri olan Hamra Caddesi'ne gittiğini belirtiyor. "Eve döner dönmez uykuya dalıyorum" diyor Muhammed. "Sonra sabah yedide uyanıp okula gidiyorum". THE NEW YORK TIMES