Yaşlı bir zihin daha dolu olabilir

Hikâye bir açıdan ümitsiz: Hafızanın hızı ve doğruluğu 25 yaş civarlarında azalmaya başlıyor ve ilerleyen yaşlarda da sürekli olarak azalmaya devam ediyor. Hikâye aynı zamanda tanıdık bir hikâye; çünkü 50 yaş üzeri ve sonunda anda yaşamayı öğrenen herkes, o anın yaşlılık anı olduğunu fark eder. Nitekim beynin yaşla birlikte yavaşlaması psikolojideki en güçlü bulgulardan biri… Yıllar içinde, bazı bilim adamları bu ihtiyarlama (bunama) eğrisini sorguladı.

Ancak bu iddialar hep aynı yöndeydi: Testlerin gençlere yönelik olması veya yaşlı insanların hafıza testleri gibi gereksiz şeylere ilgi duyulmaması… Yahut yaşlı bir beynin bilgiyi, her hareketini Instagram'a kaydeden 22 yaşındaki bir beyinden daha farklı organize ediyor olması. Şimdi ise bilişsel düşüşün kanıtına yönelik, dijital alandan yeni tür bir meydan okuma olarak anılan ve bilgi işlem teorilerine dayanan veri madenciliği denen bir sistem geliyor. "Topics in Cognitive Science" dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, Almanya Tübingen Üniversitesi'nden dilbilimi araştırmacıları, kelime ve kelime gruplarından oluşan çok büyük veri tabanlarında arama yapmak için, gelişmiş öğrenme modelleri kullandı. Eğitimli yaşlı insanlar genellikle gençlerden daha fazla kelime bildiklerinden bu deney, yaşlı bir beynin kelime bulup getirmek için ne yapması gerektiğini gösteriyor. Araştırmacılar bu farkı öğrenme modellerine dâhil ettiklerinde, yaşlılıkla ilgili birçok "kusur" ortadan kaybolabilir.

Makalenin öncü yazarı Michael Ramscar e-mail yoluyla, "Dürüst olmak gerekirse beni şaşırtan şey, projenin ilk yarısı boyunca sağlıklı yetişkinlerde yaşa bağlı bilişsel düşüşün olduğu fikrine inanmıştım; ancak simülasyonlar insan verilerine o kadar iyi uydu ki, düşüşü başlatmak zorunda olmadığım fikri oturmaya başladı" dedi. Bu yeni çalışma, bilişsel bilim adamlarının ortaya koyduğu 100 yıllık araştırmaları alaşağı edeceğe benzemiyor. Nörologların yaş ilerledikçe diğer birçok refleks gibi sinirsel işlem hızının da yavaşlayacağına inanmak için sebepleri var, zira anatomik çalışmalar da yaşla birlikte beynin hafızayı etkileyebilecek olan ince yapısal değişiklikler geçirdiğini öne sürüyor.

Yine de bu yeni rapor, yaşa bağlı düşüşün ne kadar dik bir düşüş olduğu hakkında artan şüphelere muhtemelen yenilerini ekleyecek. Kaliforniya'daki Stanford Üniversitesi'nden psikolog Laura Carstensen, yaşlı ve genç insanları kıyaslayan çoğu çalışmanın; örneğin Alzheimer hastalığının semptom öncesi etkilerini hesaba katmadığını söylüyor. Dr. Carstensen ve diğerleri, yaşla birlikte insanın pozitif çağrışımı olan kelime ve bağlantıları hafızalarında tutmaya eğilimli olduğunu tespit etti. Bu eğilim yaşlı insanlara, rastgele kelime çiftlerini hafızada tutmayı gerektiren bir ölçüm şekli olan eşleşmeli çağrışımsal testleri uyguladıklarında ortaya çıkıyor. Dr Cartensen, "Çoğu bilişsel araştırmanın katılımcılara nötr (ve duygusal çalışmalarda negatif) uyarıcılarla bağ kurmasını istediği göz önünde bulundurulursa, geleneksel araştırma paradigması yaşlı insanları dezavantajlı duruma düşürebilir" diyor.

THE NEW YORK TIMES