Sivrisinek davranışlarını yönlendirmek için ışık kullanıldı

Parasites and Vectors`da yayımlanan yeni bir çalışmaya göre; Notre Dame Üniversitesi’nden araştırmacılar, sıtma hastalığının yayılmasında başlıca taşıyıcı olan Anopheles gambiae türü sivrisinekleri, gece 10 dakika boyunca ışığa maruz bırakarak, ısırma davranışlarını baskılayıp, uçma davranışlarını yönlendirmeyi başardılar.

Türler tarafından sergilenen özellikle gece vakti ısırma da dahil, beslenme, yumurta bırakma ve uçma gibi davranışlar günün belirli zamanlarına özgüdür. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) yayınladığı son rapora göre; dünya genelinde 212 milyon kişiye sıtma hastalığı bulaşmış olup, çoğunluğu çocuklar olmak üzere, yılda 429.000 kişi bu hastalık sonucu hayatını kaybetmektedir.

Böceklere karşı ilaçlanmış yataklar ve duvarlar, sivrisinek sokmalarını engelleyerek, sıtma hastalığının azalmasında yardımcı olsa da; araştırmacılar sivrisineklerin koruyucu önlemlere karşı adaptasyon sağlayabildiklerini, bunun da yetişkinleri ve çocukları yatağın içinde olmadıkları müddetçe sabahın ve akşamın erken saatlerinde hastalığa yakalanma riskine karşı savunmasız bıraktığını ifade ediyorlar.

Anofel türü sivrisinekler, haşere ilaçlarına karşı direnç geliştirerek ve beslenme zamanlarını akşamın erken saatlerine sabahın erken saatlerinin sonlarına, yani insanların yatakta olmadığı ve battaniyeler tarafından korunmadığı zamanlara kaydırarak, mevcut korunma yöntemlerine karşı uyum sağlayabiliyorlar. Yani eskiden etkili olan bir yöntem, zamanla etkinliğini kaybediyor. Sivrisineklerin kontrol altında tutulması için yeni yöntemler geliştirilmesi gerekiyor. Dünya çapında kullanımda olan, yatakların böceklere karşı ilaçlanması ve böcek ilacı spreyleri gibi sahip olduğumuz mevcut sistemler ve araçlar yeterli değil.

Çalışmada, araştırma ekibi sivrisinekleri birden fazla test ve kontrol gruplarına ayırarak, etkin konak arama zamanları sürecinde sivrisineklerin ısırma tercihlerini test etti. Kontrol grubundaki sivrisinekler karanlıkta bırakıldı. Test grubu sivrisinekleri ise 10 dakika boyunca beyaz ışığa maruz bırakıldı. Ekip daha sonrasında, kollarını hastalık taşımayan sivrisineklerin beslenmesine olanak sağlayan bir örgü astara doğru tutarak, sivrisineklerin ışığa maruz kalmalarının hemen ardından ve her iki saatte bir ısırma eğilimlerini test ettiler. Sonuçlar kayda değer ölçüde baskılanma gösterdi. Bir diğer deneyde ise, sivrisinekler her iki saatte bir ışığa maruz bırakıldı ve bu çoklu ışık maruziyeti yaklaşımı sonucunda, araştırmacılar ısırma eğiliminin, 12 saatlik bir gece süresinin büyük bir kısmında baskılanabildiğini buldular.

Notre Dame Üniversitesi Biyoloji Bilimleri Bölümü’nde ve Eck Küresel Sağlık Enstitüsü’nde doçent olan Giles Duffield; “En ilgi çekici kısmı ise, kısa süreli ışık muamelesinin, sivrisineklerin ısırma eğilimi üzerindeki uzun süreli etkisi; ışığa maruz kalmanın ardından, davranışın 4 saat boyunca baskılanması. Bu da yöntemin, hastalığın yayılmasını azaltmak için kullanılan mevcut denetim yöntemlerini tamamlayabilecek, etkin bir araç olduğunu kanıtlayabilir” yorumunu yapıyor.

HÜRRİYET