Sihirli mantarın etken maddesi laboratuvarda üretildi

Almanya’nın Jena kentinde bulunan Friedrich Schiller Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı, ilk kez olarak, sihirli mantarların etken maddesi olan “psilosibin”i laboratuvarda sentezlemeyi başardı.

Sihirli mantarlar, doğal olarak psilosibin üretirler. Psikedelik (zihni açığa çıkaran) maddeler sınıfından olan bu halüsinojen kimyasal madde nedeniyle, sihirli mantar yiyen kişiler çeşitli halüsinatif deneyimler yaşar. Yakın zamanda yapılan çalışmalarda, psilosibin maddesinin çöküntü (depresyon) ve kaygı bozukluğu (anksiyete) gibi psikolojik sıkıntıların atlatılmasında olumlu etkileri olduğu ortaya konmuştu. Fakat bu maddenin yapay olarak üretilmesi başarılamamıştı.

Araştırmacı Janis Fricke’nin başyazarı olduğu ve Angewandte Chemie dergisinde yayımlanan makalede, bilimciler ilk kez olarak psilosibin maddesini, mantar yetiştirmeye gerek kalmadan, yapay olarak üretmeyi başardıklarını duyurdular. Söz konusu kimyasal maddeyi sentezlemek için gereken enzimleri yalıttıklarını yazan ekip, laboratuvarda psilosibin üretiminin reçetesini bulmuş oldu.

İnsanlar, binlerce yıldan bu yana, bazı mantarları yemenin ilginç etkiler yaratabildiğinden haberdar. Bu mantarlardaki psikoaktif (zihinsel etkiyi yaratan) bileşenlerin yalıtılması ise 1958 yılında, Albert Hofman’nın çalışmaları sonucu gerçekleşti. O zamandan beri, çok sayıda bilimci mantarların psilosibin maddesini tam olarak nasıl ürettiğini anlamaya çalıştı. Eğer bunu anlayabilirlerse, maddeyi kendileri de laboratuvarda yapabilir ve tıbbi amaçlı kullanım şansı bulabilirlerdi. Çabalar şimdiye dek sonuçsuz kaldığından, sihirli mantarların etkilerinden kontrollü bir şekilde yararlanılamıyordu. (Bkz. Sihirli Mantarların Kontrolsüz Etkileri Kontrollü İyileştiriciye Dönüşebilir mi?)

Mantarların psilosibini doğal olarak nasıl ürettiğini bulmak için araştırmacılar iki temel sihirli mantar türünün genomlarını diziledi. Bu sayede, psilosibin üretimini sağlayan enzimlerin üretiminden sorumlu genler belirlendi. Ardından, elde ettikleri bulguları doğrulamak ve sentezin oluşum sıralamasını anlamak için mantargil ve bakteri örnekleri üzerinde düzenleme yaptılar. Çalışma sonucunda, süreçle ilgisi olan dört enzim saptandı. Psilosibini laboratuvarda üretmek için ise bu enzimlerden üçünün (PsiD, PsiK ve PsiM) yeterli olduğu anlaşıldı.

Bu bilgiye dayanarak, araştırmacılar psilosibin üretimi için “tek adımlı tepkime” (İng. one pot reaction) formülü çıkardı; yani doğada yavaş yavaş ve sırayla gerçekleşen bir sürecin daha hızlı bir şeklini ortaya koydular. Belirledikleri enzimler ve çıkardıkları tek adımlı tepkime reçetesi sonucunda, ekip ilk kez olarak psilosibini yapay olarak sentezlemeyi başarmış oldu. Çalışma sayesinde, büyük olasılıkla artık sihirli mantarların bu sihirli iksirinden tıbbi olarak yararlanılabilecek.

BİLİMFİLİ