Piromani, halk arasında “yangın çıkarma hastalığı” ya da “primonşi” olarak bilinen, kişinin tekrar eden şekilde yangın çıkarma dürtüsüne sahip olduğu bir psikiyatrik bozukluktur. Bu hastalık, basit bir merak ya da sabotajdan farklıdır; piromani bir dürtü kontrol bozukluğu olarak kabul edilir ve kişinin bu davranışı planlı, bilinçli ama aynı zamanda engelleyemediği bir şekilde yaptığını gösterir.

Piromani Belirtileri

Yangın çıkarma hastalığına sahip kişilerde gözlemlenebilecek bazı yaygın belirtiler:

- Sürekli yangınla ilgili düşünceler: Ateşe bakma, yangın haberlerini takip etme, yangın çıkarmayı hayal etme

- Tekrarlayan yangın çıkarma davranışı: Dürtüye direnememe ve planlı olarak yangın çıkarma

- Yangın öncesi gerilim: Yangın çıkarmadan önce aşırı heyecan, gerginlik

- Yangın sonrası rahatlama: Yangın çıkardıktan sonra rahatlama veya haz alma hissi

- Yangınlara aşırı ilgi: İtfaiye olaylarına katılma, yangın sonrası bölgeleri ziyaret etme

Piromani Neden Olur?

Piromani, genellikle psikolojik ve biyolojik faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar.

- Dürtü kontrol bozuklukları

- Çocukluk travmaları ve ihmal

- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi nörolojik durumlar

- Madde bağımlılığı veya diğer psikiyatrik hastalıklar

- Beyindeki dopamin dengesizlikleri

Piromani Tanısı Nasıl Konur?

Piromani tanısı, psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından ayrıntılı bir değerlendirme ile konur. DSM-5 kriterlerine göre en az birkaç kez yangın çıkarma öyküsü, öncesinde gerginlik ve sonrasında rahatlama duygusu olması tanı için önemlidir.

Piromani Tedavi Yöntemleri

Piromani tedavisi mümkündür ve genellikle psikoterapi ve ilaç tedavisinin birlikte uygulanmasını gerektirir:

- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Dürtülerin kontrol edilmesini öğretir

- Grup terapileri: Sosyal destek sağlar

- İlaç tedavisi: Antidepresanlar, duygu durum dengeleyiciler

- Davranışsal eğitim: Yangına alternatif başa çıkma mekanizmaları geliştirilir

Erken müdahale önemlidir, çünkü piromani tedavi edilmediğinde hem kişi hem de çevresi için ciddi güvenlik riskleri oluşturur.

Piromani ve Toplumsal Riskler

Tedavi edilmeyen piromani; büyük çaplı yangınlara, mal kaybına, yaralanmalara hatta can kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle bu bozukluk yalnızca bireysel bir sorun değil, toplumsal bir güvenlik meselesidir.

En Çok Sorulan Sorular (SSS)

Piromani suç mudur yoksa hastalık mı?
Piromani bir hastalıktır, ancak çıkarılan yangının sebep olduğu zararlar hukuki sonuç doğurur. Mahkemeler genellikle kişinin akıl sağlığı değerlendirmesi yapar.

Piromani tedavi edilebilir mi?
Evet, psikoterapi ve ilaç tedavisiyle kontrol altına alınabilir. Tedavi süreci kişiye özeldir ve sabır gerektirir.

Çocuklarda piromani olur mu?
Evet, özellikle ergenlik döneminde görülme sıklığı artar. Erken tanı çok önemlidir.

Piromani ile kundakçılık arasındaki fark nedir?
Kundakçılık genellikle intikam veya maddi kazanç amacıyla yapılır. Piromanide ise amaç sadece yangın çıkarmaktan zevk almaktır.