Dünyada milyonlarca insanın kullandığı tip 2 diyabet ilacı metformin, 60 yıl sonra yepyeni bir sırrını ele verdi. Araştırmacılar, ilacın yalnızca karaciğer ve bağırsaklarda değil, beyinde de etkili olduğunu keşfetti. Bu buluş, diyabet tedavisinde çığır açabilir.

Metformin ve Beyin: 60 Yıllık Sırrın Çözülmesi

Metformin, 60 yılı aşkın süredir diyabet tedavisinde ilk tercih edilen ilaç. Ancak ilacın nasıl çalıştığı tam olarak bilinmiyordu. Baylor Tıp Fakültesi ve uluslararası araştırmacılar, metforminin kan şekerini düşürme etkisinde beynin de kritik bir rol oynadığını keşfetti.

Araştırmacılar, ilacın hipotalamusta bulunan Rap1 adlı proteini kapatarak etkili olduğunu ortaya koydu. Bu keşif, diyabet tedavisinde daha hedefe yönelik ve düşük dozlarla çalışan yeni ilaçların geliştirilmesine kapı aralıyor.

Araştırma Nasıl Yapıldı?

Bilim insanları, ventromedial hipotalamus (VMH) bölgesinde Rap1 proteini bulunmayan genetiği değiştirilmiş fareler üzerinde çalıştı. Bu fareler yüksek yağlı diyetle tip 2 diyabet modeli oluşturularak beslendi. Sonuç:

Rap1’i olmayan farelerde metformin kan şekerini düşürmedi. Ancak insülin ve GLP-1 agonistleri gibi diğer ilaçlar hâlâ etkiliydi.

Metformin direkt olarak farelerin beynine enjekte edildiğinde, çok küçük dozlarda bile kan şekerini belirgin şekilde düşürdü.

Metformin’in Etki Mekanizması Değişiyor

Dr. Makoto Fukuda, “Metforminin sadece karaciğer ve bağırsakta değil, beyinde de çalıştığını gördük. Karaciğer ve bağırsaklar yüksek doz gerektirirken, beyin çok düşük dozlara yanıt veriyor,” dedi.

Bu keşif, metforminin beyin hücrelerindeki SF1 nöronlarını aktive ederek kan şekerini düzenlediğini gösteriyor. Bu da beyindeki Rap1 proteininin, ilacın etkisinin kilit noktası olduğunu ortaya koyuyor.

Diyabet Tedavisinde Yeni Umut

Bugüne kadar diyabet ilaçlarının çok azı beyni hedef alıyordu. Ancak bu çalışma, metforminin yıllardır bu etkiyi zaten yaptığını kanıtladı. Araştırmacılar, bu keşfin diyabet tedavisine yönelik yeni beyin odaklı ilaçların geliştirilmesine yol açabileceğini söylüyor.

Metformin ayrıca beynin yaşlanmasını yavaşlatma, Alzheimer gibi hastalık riskini azaltma gibi faydalarıyla da biliniyor. Araştırmacılar, beyindeki Rap1 sinyallemesinin bu etkilerden de sorumlu olup olmadığını incelemeyi planlıyor.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Metformin beyne nasıl etki ediyor?
Metformin, hipotalamustaki Rap1 adlı proteini kapatarak SF1 nöronlarını aktive ediyor ve kan şekerini düşürüyor.

Bu keşif diyabet tedavisini nasıl etkiler?
Gelecekte daha düşük dozlarla, daha etkili ve yan etkisi az tedavilerin geliştirilmesine olanak sağlayabilir.

Metformin sadece diyabet için mi kullanılabilir?
Hayır. Metformin, yaşlanmayı yavaşlatma, kilo kontrolü, hatta bazı nörolojik hastalıklara karşı koruyucu etki potansiyeliyle de araştırılıyor.

Bu araştırma insanlar için ne anlama geliyor?
İnsanlarda da benzer etkilerin olup olmadığını anlamak için yeni klinik çalışmalar yapılması gerekiyor. Ancak bu keşif, diyabet tedavisinde devrim niteliğinde bir adım olabilir.

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/09/250910000256.htm