Koku Destekli VR Oyunu Yaşlılarda Hafıza ve Mekânsal Becerileri Güçlendiriyor

Yaşa bağlı bilişsel gerilemeyi ele almayı amaçlayan, büyüyen küresel bir sağlık sorunu olan bir araştırma ekibi, bununla mücadele etmeye yardımcı olmak için VR tabanlı bir koku eğitim sistemi geliştirdi. Bu yenilikçi VR oyunu, sanal bir ortamda koku uyarımını dahil ederek hafıza yollarını harekete geçiriyor. Bu oyun tabanlı yöntem, bilişsel işlevi sürdürmek ve yaşlı yetişkinlerde bunama gibi nörodejeneratif hastalık riskini azaltmak için ilgi çekici bir platform sunuyor.

VR oyunu, yaşlı yetişkinlerde hafızayı ve mekansal düşünmeyi uyarmak için koku ipuçlarını kullanır. Küresel nüfus yaşlandıkça, yaşlı yetişkinlerin bilişsel ve hafıza işlevlerini sürdürmelerini desteklemek acil bir endişe haline geldi. Birleşmiş Milletler, 2070'lere kadar 65 yaş ve üzeri 2,2 milyardan fazla insanın olacağını ve 18 yaş altı çocukların küresel sayısını geçeceğini tahmin ediyor. Bu demografik değişim, nüfusun %28,7'sinin 65 yaş ve üzeri olduğu en hızlı yaşlanan ülke olan Japonya'da özellikle belirgindir.

Bilişsel gerilemeyi önlemek için umut vadeden bir strateji, koku alma duyusunu harekete geçirerek koku alma uyarımıdır. Koku sinyalleri doğrudan hafıza ve duyguyla ilgili beyin bölgelerine gider. Bu bilgiden yola çıkarak Tokyo Bilim Enstitüsü (Science Tokyo), Londra Sanat Üniversitesi, Bunkyo Gakuin Üniversitesi ve Japonya Hosei Üniversitesi'nden ortak bir araştırma ekibi, koku alma uyarımını sanal gerçeklikle (VR) birleştirerek yaşlı yetişkinler için dünyanın ilk bilişsel eğitim yöntemini geliştirdi. Çalışma, 28 Mart 2025'te Scientific Reports dergisinin 15. cildinde yayınlandı.

"VR, duyusal koşulları kontrollü ancak ilgi çekici bir şekilde simüle etmek için umut verici bir platform sunuyor. Hedef odaklı görevleri gerçek zamanlı geri bildirimle birleştirerek, VR tabanlı koku eğitimi yaklaşımımız bilişsel etkileşimi artırabilir ve terapötik etkisini en üst düzeye çıkarabilir," diyor Science Tokyo'dan Profesör Takamichi Nakamoto.

Yöntem, sürükleyici VR oyun sırasında belirli kokular yayan ve hafıza ve duyguyla ilgili beyin bölgelerini harekete geçiren bir koku gösterimini içeriyor. Etkinlikte, katılımcılardan sanal bir ortamda kokuları ezberlemeleri ve daha sonra eşleştirmeleri isteniyor. Deneyim sanal bir manzarada başlıyor. Katılımcılar, bir VR kontrol cihazı kullanarak, taş bir heykel tarafından temsil edilen bir koku kaynağıyla etkileşime giriyor. Dokunulduğunda, heykel hafızayı güçlendirmek için görsel bir ipucu olarak beyaz bir buhar bulutu eşliğinde belirli bir koku yayıyor.

Katılımcılar daha sonra bir koku kaynağı bulmak için sanal manzarayı keşfederler. Manzarada hareket ettikçe, koku alma göstergesi onları konuma yönlendirmek için kokunun ince izlerini yayar. Taş fener olarak gösterilen koku kaynağına ulaştıklarında, her biri farklı bir koku yayan üç renkli buhar bulutuyla karşılaşırlar. Görevleri kokuları karşılaştırmak ve ezberledikleri orijinal kokuyla eşleşen kokuyu belirlemektir.

"Koku hafızası aşaması, koku uyarıcısını görsel bir ipucuyla ilişkilendirerek koku tanıma ve hafıza kodlamasını güçlendirir. Navigasyon aşaması, oyuncuları başlangıçtaki kokunun hafızasını korurken mekansal navigasyonu koku tanımayla bütünleştirmeye zorlar. Son koku karşılaştırma aşaması, koku ayrımcılığını ve çalışma hafızasını harekete geçirerek bilişsel işlevi güçlendirir," diye açıklıyor Nakamoto.

Etkinlik, 63 ila 90 yaşları arasındaki 30 yaşlı yetişkinde gözle görülür bilişsel gelişmelere yol açtı. VR oyununu oynadıktan sadece 20 dakika sonra, katılımcılar görsel-uzamsal rotasyon ve hafızada gelişmeler gösterdi. Görsel-uzamsal işleme ve bilişsel işlev farklı görevler aracılığıyla değerlendirildi. Döndürülmüş Japonca karakterlerin orijinaliyle eşleşip eşleşmediğine karar vermeleri gereken Hiragana Rotasyon Görevi'nde puanlar 19-82'den 29-85'e yükseldi. Katılımcıların bir ızgaradaki kelime konumlarını ezberlediği kelime tabanlı bir mekansal hafıza hatırlama görevinde puanlar 0-15'ten 3-15'e yükseldi. Bu gelişmeler istatistiksel analiz yoluyla doğrulandı.

Daha uygun fiyatlı koku göstergeleri veya alternatif koku iletim yöntemlerine yönelik devam eden araştırma ve geliştirmelerle, koku temelli sanal gerçeklik aktiviteleri yaşlı yetişkinlerde ruh sağlığını desteklemek için erişilebilir ve ilgi çekici bir araç haline gelebilir.

Çeviri - Derleyen: Zeynep Güçlücan

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/04/250430142346.htm