Algoritmalar Öğrenme Davranışını Sessizce Şekillendiriyor. Yeni bir araştırma, YouTube ve benzeri platformlarda kullanılan kişiselleştirilmiş algoritmaların, kullanıcılara yanlış bilgi sunmakla kalmayıp onları bu yanlışlara güvenle inandırdığını gösterdi. Ön bilgi olmasa bile algoritmalar önyargı oluşturuyor ve öğrenme süreçlerini daraltıyor.

Ohio State University tarafından yapılan yeni araştırma, kişiselleştirilmiş algoritmaların insanların öğrenme süreçlerini nasıl çarpıtabildiğini gözler önüne serdi. YouTube gibi platformlardaki öneri sistemlerine benzeyen bu algoritmalar, kullanıcıya gösterdiği içerikleri sınırlayarak dar, seçici ve yanıltıcı bir öğrenme yolu oluşturuyor. Çalışmaya göre kullanıcılar daha az bilgiye maruz kalıyor ancak yanlış cevaplarından olağanüstü bir güvenle emin olabiliyor.

Ön Bilgi Olmadan Bile Önyargı Oluşturuyorlar

Araştırmayı gerçekleştiren Giwon Bahg, kişiselleştirilmiş algoritmaların yalnızca mevcut fikirleri etkilemediğini; hiçbir ön bilgi yokken bile önyargı üretebildiğini vurguluyor. Bu da algoritmaların gerçekliği nasıl çarpıtabileceğini daha tehlikeli bir boyuta taşıyor. Bulgular, Journal of Experimental Psychology: General dergisinde yayımlandı.

Film Önerisi Örneği: Algoritma Gerçeği Nasıl Daraltıyor?

Çalışmada verilen örneklerden biri oldukça çarpıcı:

Bir kişi yabancı bir sinemanın kültürünü tanımak isterken ilk önerilen aksiyon filmini seçiyor. Algoritma bunu “ilgi” olarak algılıyor ve tekrar aksiyon filmi öneriyor. Kişi, o ülkenin tüm sinemasının sadece bu türden oluştuğunu sanacak kadar dar bir görüşe sürükleniyor.

Kurgusal Uzaylılarla Yapılan Deney Gerçeği Doğruladı

346 katılımcıyla yapılan deneyde, tamamen kurgusal “kristal uzaylılar” kullanıldı. Algoritma rehberliğinde özellik seçen katılımcılar daha az bilgi topladı, yeni örneklerde daha fazla hata yaptı ve ilginç biçimde yanlış olduklarında daha fazla özgüven gösterdi.

Çocuklar ve Yetişkinler İçin Tehlike: Öğrenme Yanılsaması

Araştırmanın ortak yazarı Brandon Turner, özellikle çocukların bu mekanizmalardan etkilenebileceğini söylüyor:
“Bir çocuk dünyayı öğrenmeye çalışırken, algoritma onu sadece ilgi çekici içeriklere yönlendiriyorsa, öğrenme değil tüketim gerçekleşir.” Bu durum hem bireysel hem toplumsal bilgi kalitesini tehdit ediyor.

En Çok Sorulan Sorular

1. Algoritmalar neden yanlış öğrenmeye yol açıyor?

Çünkü kullanıcıya sürekli aynı türde bilgi göstererek farklı bakış açılarını gizliyor. Bu da kişinin dünyayı eksik ve tek taraflı anlamasına neden oluyor.

2. Kullanıcılar neden yanlış oldukları halde kendilerinden emin?

Algoritmalar dar ama tutarlı görünen bilgi kümeleri sunduğu için kullanıcı, “biliyorum” yanılgısına düşüyor. Bu durum bilişsel aşırı güvene yol açıyor.

3. Çocuklar algoritmalardan daha fazla mı etkileniyor?

Evet. Çocuklar öğrenme sürecinde geniş bilgiye ihtiyaç duyar. Algoritmik filtreler onları tek tip içeriklere kilitleyebilir.

4. Çözüm ne olabilir?

Daha çeşitli içerik sunan algoritmalar, keşfi teşvik eden platform tasarımları ve dijital okuryazarlığın artırılması çözüm yolları arasında.

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/11/251125081912.htm