Kara delikler ne zaman ışın yayar?

Gökbilimciler bir kara delikten X ışınları yayıldığını keşfetti. Bu, kara deliğin aktif hale geldiğinin işareti olarak görülüyor.

Kara delikler yakınlarındaki yıldızlardan kopan parçaları yutarak büyürler. Kara delikler, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması sonucu oluşan ve aşırı yoğunluğu nedeniyle büyük bir çekim gücüne sahip kozmik cisimlerdir.

Kara delikler, yakınlarındaki yıldızlardan kopan parçaları çekerek yutar. Yakınındaki hiçbir şey onun çekim gücünden kurtulamaz. Işığı bile yuttuğu ve hiç ışık yaymadığı için ‘kara delik’ adı verilmiştir.
Bu yüzden onları tespit etmek de zordur. Genellikle yakındaki yıldızların hareketlerinin gözlenmesi sonucu fark edilirler. Fakat bu kara deliklerden biri geçen yıl biraz daha dikkat çekti. 26 yıldır uyuduğu sanılan kara delikten parlak ışınlar yayıldığı görüldü.

Gama ışınlarını yakalayan Swift teleskobuyla gözlem yapan gökbilimciler, geçen yıl Haziran ayında uzayda yeni bir parlak nesne gördü. Ani parıltılar halinde gözlenen bu X ışınlarının kaynağı bilinemedi. Daha sonra farklı teleskoplarla incelenen cisimden çıkan bu ışınların bazen dakikalarca, bazen de saatlerce devam ettiği görüldü. Gökbilimciler, saçılan bu ışınların, bir kara deliğin etrafındaki yoğun sıcaklıktaki diskten geldiğini fark etti. Kara delik, yakınındaki bir yıldızdan gaz ve toz emiyor, ama bu maddelerin tümü kara delik tarafından yutulmuyordu.

Uzmanlar bu halkanın zamanla büyüdüğünü ve yeterince madde topladığında, hidrojen bombası patladığında oluşan görünüme benzer bir oluşum gözlendiğini belirtiyor. Fazla miktarda hidrojen yoğun basınca ve ısıya tabi olunca, yeni bir yıldıza benzeyen bir patlama oluyor. Bu patlama öyle güçlü oluyor ki, kara delik yakınlarında duran maddeleri püskürtüyor. Bu tür patlamalara fazla tanık olunmadığı gibi çok uzun da sürmüyor, bir süre sonra kara delikler yeniden uykuya dalıyor. Bu patlamaların gözlenmesi yoluyla araştırmacılar kara deliklerin zamanla nasıl değiştiğine dair bilgi edinebiliyor.

BBC EARTH