Hiperaktivite testi ya da DEHB tarama ölçekleri, çocuklarda ve yetişkinlerde dikkat bozukluğu ve aşırı hareketlilik belirtilerinin objektif değerlendirilmesini sağlar. Peki bu testler nasıl uygulanır? Online testlerle tanı konur mu? MOXO testi, ASRS, DIVA gibi değerlendirmeler ne anlama gelir? Bu yazıda hiperaktivite testinin tüm yönlerini, avantajlarını, sınırlarını ve dikkat edilmesi gereken hususları ayrıntılı şekilde inceliyoruz.  Hiperaktivite testi, çocuklarda ve yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtilerini değerlendirmeye yardımcı olan psikometrik araçlardan biridir. Bu testler davranış, dikkat süresi, dürtüsellik ve zamanlama gibi parametreleri ölçer. Peki hiperaktivite testi nasıl yapılır? Online testler güvenilir mi? İşte 2025’in en kapsamlı rehberi ve örnek test soruları…

Hiperaktivite (DEHB) Nedir? Tanım, Yaygınlık ve Önemi

DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), dikkat sürdürmede güçlük, dürtüsellik, aşırı hareketlilik gibi semptomlarla karakterizedir.  Bu durum genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak bazı bireylerde yetişkin döneme taşınabilir; erişkinlerde DEHB yaygınlığı yaklaşık %3–5 civarındadır.  Tanı koymak zor çünkü DEHB’in tek bir biyolojik testi yoktur; tanı genellikle psikiyatrik değerlendirme, gözlem, ölçekler ve klinik görüşme ile yapılır.  Ebeveyn, öğretmen ve bireyin kendi değerlendirmeleri de tanı sürecinde önemli rol oynar.  Neden önemli? Çünkü erken tanı, eğitim başarısını, sosyal ilişkileri ve genel yaşam kalitesini korumada kritik rol oynar.  Hiperaktivite, genellikle Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) kapsamında ele alınır. DEHB; dikkat süresinde azalma, aşırı hareketlilik ve dürtü kontrolünde zorluk gibi belirtilerle ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur. Toplumda her 10 çocuktan 1’inde görülebilir ve yaklaşık %60’ı yetişkinliğe taşınır.

Bu durum yalnızca “yerinde duramamak” anlamına gelmez; aynı zamanda zihinsel dağınıklık, unutkanlık, odaklanma güçlüğü ve plansızlık gibi belirtilerle de kendini gösterebilir.

Hiperaktivite Testi Nedir? Amacı, Faydaları & Sınırlılıkları

Testin Amacı

Hiperaktivite Testi Nedir? Ne İşe Yarar?

Hiperaktivite testleri, bireyde DEHB belirtilerinin varlığını ölçmek ve derecesini belirlemek amacıyla geliştirilmiş bilimsel ölçeklerdir. Bu testler genellikle bilgisayar tabanlı, soru formu veya gözleme dayalı yöntemlerle uygulanır. Dikkat süresi, dürtüsellik, hareketlilik gibi parametreleri nesnel biçimde değerlendirmek. Tanı sürecine bilimsel veri desteği sağlamak. Tedavi ve takipte objektif ölçüm sunmak.

Hiperaktivite testi tek başına tanı koymaz; uzman psikiyatrist veya klinik psikolog değerlendirmesiyle birlikte yorumlanır. Hiperaktivite testi, bireyde DEHB belirtilerinin olup olmadığını ölçümsel ve nesnel veriyle desteklemek için kullanılır. Bu testler dikkati, dürtü kontrolünü, tepki süresini, zamanlama problemlerini ölçmeye odaklanır. Klinik değerlendirmeye ek bilgi sağlar, ancak tek başına tanı koymaz; test sonuçları, uzman değerlendirmesiyle birlikte yorumlanmalıdır. 

- Davranışsal belirtilere dayanan subjektif değerlendirmeyi nesnellik ve sayısal veri ile destekler.

- Çocuk ve ergenlerde, öğretmen ve ebeveyn görüşlerini sistematik ölçeklerle birleştirerek tanı doğrulama sağlar.

- Test sonuçları, bireye özel müdahale planları (davranış terapisi, odak geliştirme programı vb.) oluştururken kılavuzluk eder.

- Tedavi sürecinde ilerlemeyi izleme, iyileşme göstergesi olarak karşılaştırma noktası olabilir.

Sınırlılıkları & Uyarılar

Test sonuçları tek başına tanı koymaz; mutlaka klinik görüşme ve psikiyatri/psikoloji değerlendirmesiyle birlikte yorumlanmalı.  Özellikle sınav stresi, uyku bozukluğu, kaygı, öğrenme bozuklukları gibi başka psikolojik sorunlar DEHB benzeri belirtiler yaratabilir, bunlarla ayırmak gerekir.  Online testler evde veya bireysel olarak uygulanabilir; ancak ortam kontrolü, dikkat dağıtıcının olmaması ve bireyin motivasyonu test sonuçlarını etkileyebilir.

Kültürel faktörler, eğitim seviyesi, dil yetkinliği, yaş ve cinsiyet gibi değişkenler sonuçları etkileyebilir.

Hiperaktivite Test Türleri: MOXO, ASRS, DIVA, WISC, SNAP & Diğerleri

Bu test ve ölçekler, DEHB’in farklı yönlerini ölçmek için kullanılır:

MOXO Dikkat Testi

MOXO, görsel ve işitsel çeldiriciler içeren, bilgisayar ortamında uygulanan bir dikkat testi aracıdır.  6–12 yaş arası çocuklara ve 13–60 yaş arası yetişkinlere uygulanabilir.  Dört alanda değerlendirme yapar: dikkat, zamanlama, dürtüsellik, hareketlilik (hiperaktivite).

MOXO, klasik CPT (Continuous Performance Test) testlerinden farklı olarak dikkat dağıtıcılara dayanarak daha gerçek hayata benzer koşullar sağlar.  Dezavantaj: test süresi, çevresel etkenler, kişinin test motivasyonu performansı etkileyebilir.

ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale)

Yetişkinlerde kullanılan ASRS, World Health Organization (WHO) kriterlerine dayalı tarama ölçeğidir.  Genellikle 18 soruluk kısa versiyon olarak kullanılır ve DEHB semptomlarını tarama amaçlıdır. 
Avantajı: pratik, hızlı uygulanabilir olmasıdır; ancak yine tek başına tanı koymaz.

DIVA (Diagnostic Interview for ADHD in Adults)

DIVA, yapılandırılmış klinik görüşme aracıdır ve yetişkin DEHB tanısında kullanılır.  DSM kriterlerine uygun şekilde, geçmiş ve şimdiyi kapsayan semptom değerlendirmesi yapar.

Avantaj: kapsamlı veri toplar, klinisyen yorumuna dayalı derinlemesine değerlendirme sağlar.

Dezavantaj: uygulanması zaman alır, uzman gerektirir.

WISC / WISC-IV (Wechsler Çocuk Zekâ Ölçeği) & İlgili Testler

WISC testi daha çok zeka ve bilişsel yetileri ölçer, DEHB’li çocukların bilişsel profillerini değerlendirmede destekleyici rol oynar.  Dikkat eksikliği, işleyen bellek, hız ve bilişsel kontrol bileşenleri incelenir. Tek başına DEHB tanısı için yeterli değildir.

SNAP, Conners, Çocuk/Anne-Baba Ölçekleri

SNAP-IV, Conners’ Rating Scale, Barkley Deficits in Executive Function Scale (BDEFS) gibi ölçekler, anne-baba / öğretmen gözlemleri ile davranış değerlendirmesi sağlar.  Örneğin SNAP-IV, çocuk ve ergenlerde 26 maddelik bir ölçek olup ebeveyinlerce doldurulur. 
noemaaile.com

Bu ölçekler, test sonuçlarıyla kombine edilerek teşhise destek olur.

Hiperaktivite Testi Süreci: Nasıl Yapılır? Adım Adım

Aşağıda DEHB tanısında hiperaktivite testi sürecinin tipik adımları:

Başvuru & Ön Görüşme

Psikiyatri veya klinik psikolog tarafından öykü alınır, aile, öğrenim durumu, davranış örüntüleri değerlendirilir.

Ebeveyn/öğretmenlerden anket ve davranış formları istenir.

Ölçek & Test Uygulaması

Bireye uygun test seçilir (MOXO, ASRS, DIVA, SNAP, WISC vs.).

Bilgisayar tabanlı testler ortam kontrollü ve dikkat dağıtıcı unsurlardan arındırılmış bir odada uygulanır. Test süresi genellikle 15–30 dakikayı bulabilir (test tipine göre). Testten elde edilen veriler: hatalı tepki sayısı, tepki süresi, eksik tepki sayısı, dürtüsellik puanı, zamanlama sapmaları gibi alt boyutlar.

Klinik Değerlendirme & Karar

Ölçek sonuçları, test bulguları, davranış verileri ve klinik görüşme birlikte yorumlanır. Farklı bozuklukların (anksiyete, depresyon, öğrenme bozukluğu) etkisi dışlanmaya çalışılır. Tanı konur, semptomların şiddetine göre müdahale planı oluşturulur.

Takip & İzleme

Tedavi uygulandığında (ilaç, terapi, eğitim desteği), testler belirli aralıklarla tekrar edilerek ilerleme izlenir. Test performansındaki değişim, tedavi etkinliğinin göstergesi olabilir.

Hiperaktivite Testi Online Mümkün mü? Avantajlar & Sınırlamalar

 Online Test Seçenekleri

ASRS, bazı dikkat tarama ölçekleri web üzerinde ücretsiz/ücretli olarak sunulabiliyor.  Bazı platformlar, yetişkin dikkat eksikliği testlerini çevrim içi olarak sunar.  Ancak MOXO gibi görsel-işitsel bilgisayar tabanlı testlerin çevrim içi kontrollü ortamda uygulanması gerekir, ev ortamı dikkati bozucu olabilir.

Avantajlar

- Hızlı ön değerlendirme sağlar.

- Coğrafi kısıtlamaları azaltır, özellikle uzaktan bölgelerde yaşayanlar için erişilebilirliği artırır.

- Kısa tarama için pratik çözüm sunar.

Dezavantajlar & Dikkat Edilmesi Gerekenler

- Ortam kontrolü zordur; dış faktörler (ses, ışık, dikkat dağıtıcısı) testi etkileyebilir.

- Motivasyon düşüklüğü, ekran yorgunluğu gibi etkenler performansı bozabilir.

- Sonuçlar yalnızca rehberlik amaçlıdır, kesin tanı koymaz.

- Özellikle çocuklarda, oyunlaştırılmamış testler dikkat çekici olmayabilir.

Hiperaktivite Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

- Test sonuçları genellikle alt boyutlara (dikkat, dürtüsellik, zamanlama, tepki süresi) göre puanlanır.

- Ortalama norm değerlerle karşılaştırılarak hangi alanlarda sapma olduğu gösterilir.

- Klinik değerlendirme ile kombine edilerek değerlendirme yapılır.

- Normal sınırlar içinde sapma varsa, dikkat geliştirme programları veya davranış terapisinden başlanabilir.

 - Şiddetli farklılık varsa, ilaç tedavisi ya da multi-disipliner müdahale gündeme gelir.

Hiperaktivite Testi Öncesi Hazırlık & İpuçları

- Test günü iyi uyumaya özen gösterin; uykusuzluk performansı olumsuz etkiler.

- Kafein, enerji içecekleri, şeker tüketimini sınırlandırın.

- Test uygulanacak odada sessizlik, dikkat dağıtıcı cihazların kapalı olması sağlanmalı.

- Çocuğun heyecan/anksiyetesini azaltacak ortam güvenliği sağlanmalı.

- Test sürecinde yönlendirme veya baskıdan kaçının; doğal performans önemli.

Hiperaktivite Testi Ücretleri & Nerede Yapılır?

Türkiye’de devlet hastaneleri, üniversite hastaneleri ve özel klinikler DEHB testi uygulamaktadır.  MOXO testi, pek çok özel psikiyatri/psikoloji merkezi tarafından yapılmaktadır.  Fiyatlar merkeze, test tipine, uzmanlık seviyesine göre değişir. Bazı psikologlar çevrim içi veya evde uygulanan ölçüm paketleri sunabilir.

Online tarama testleri genellikle ücretsiz ya da düşük ücretlidir; ancak klinik testler maliyetlidir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Hiperaktivite testi kesin tanı koyar mı?
Hayır, hiperaktivite testi tek başına tanı koymaz. Bu testler, psikiyatrik değerlendirme, klinik görüşme ve davranış gözlemleri ile birlikte kullanılmalıdır. 

Hiperaktivite Testi Online Yapılır mı?
Evet, bazı dikkat ve hiperaktivite testleri online olarak uygulanabilir.
Örneğin ASRS, SNAP-IV, IDR Labs veya Hiwell gibi platformlarda kısa testler bulunur.
Ancak online testler sadece ön değerlendirme içindir; tanı koymak için yeterli değildir.

MOXO testi kaç yaşta uygulanabilir?
MOXO testi genellikle 6–12 yaş arası çocuklara ve 13–60 yaş arası yetişkinlere uygulanır. 

Hiperaktivite testi kaç yaşında yapılır?
Çocuklarda genellikle 6 yaşından itibaren yapılabilir. Erişkinlerde her yaşta uygulanabilir.

Online hiperaktivite testine güvenilir mi?
Kısa ön tarama için uygundur, ancak klinik tanı için yeterli değildir.

 Hiperaktivite testinden önce ilaç kullanmak gerekir mi?
Hayır. İlaçlar test performansını etkileyebileceği için test öncesi kullanılmamalıdır (doktor önerisi hariç).

 Hiperaktivite testini kim yapar?
Klinik psikolog, psikiyatrist veya nöropsikolojik test uygulama sertifikalı uzmanlar.

Hiperaktivite testinde başarısız olmak ne demek?
“Başarısızlık” değil, belirli alanlarda dikkat veya dürtü kontrolü zayıflığı tespit edilmesi anlamına gelir.

Online DEHB/hiperaktivite testi güvenilir mi?
Online testler bilgi edinme amaçlıdır ve dikkat eksikliği riskini tarar. Ancak klinik tanı için kesin güvenilir değillerdir; ortam kontrolü, motivasyon ve dikkat dağıtıcılar sonucu etkileyebilir.

Test sonucu DEHB çıktıysa ne yapılmalıdır?”
Cevap: Uzman bir psikiyatrist/psikolog ile görüşülmeli. Tanı doğrulaması (görüşme/ek testler) yapılmalı ve bireye özel tedavi planı (davranış terapisi, eğitim desteği, ilaç vb.) belirlenmelidir.

Hangi test en güvenilirdir?
Cevap: Her testin avantajı ve sınırlılığı vardır. En güvenilir sonuç, MOXO + klinik görüşme + ölçek değerlendirmesi kombinasyonundan elde edilir. Ayrıca DIVA gibi yapılandırılmış görüşmeler de güçlü tamamlayıcıdır.

Hiperaktivite Testi Ne İşe Yarar & Dikkat Edilmesi Gerekenler

Hiperaktivite testi (DEHB testi), çocuklar ve yetişkinlerde dikkat bozukluğu ve aşırı hareketlilik belirtilerini sayısal veriye dökerek değerlendirmek için kullanılan önemli bir araçtır. MOXO, ASRS, DIVA, WISC, SNAP gibi testler birbirini tamamlar niteliktedir.

Ancak testin kendisi tanı koymaz; klinik değerlendirme, anamnese, gözlem ve psikiyatrik görüşme ile birlikte yorumlanmalıdır. Online testler pratiklik sağlar ama mutlaka uzman görüşüyle desteklenmelidir.

Erken tanı, uygun müdahale ve düzenli izleme ile DEHB’in olumsuz etkileri büyük oranda azaltılabilir. Hiperaktivite testi, bu yol haritasında değerli bir basamaktır.

En Sık Kullanılan Hiperaktivite Testleri

MOXO Dikkat Testi

- Görsel ve işitsel dikkat dağıtıcılar içeren bilgisayar tabanlı bir testtir.

- 6–60 yaş arası bireylere uygulanabilir.

- 4 alt boyutu ölçer: Dikkat, Zamanlama, Dürtüsellik, Hiperaktivite.

- Gerçek yaşam senaryolarına benzeyen uyaranlar sayesinde güvenilir sonuç verir.

ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale)

- Yetişkinlerde kullanılan uluslararası geçerliliğe sahip bir öz değerlendirme formudur.

- DSM-5 tanı kriterlerine dayanır.

- 18 sorudan oluşur, genellikle 5-10 dakikada tamamlanır.

DIVA (Diagnostic Interview for ADHD in Adults)

- Yetişkinler için yapılandırılmış bir klinik görüşme protokolüdür.

- Çocukluk ve yetişkinlik dönemindeki belirtileri ayrı ayrı değerlendirir.

SNAP-IV ve Conners Ölçekleri

Çocuklarda ebeveyn ve öğretmen gözlemleriyle doldurulan davranış ölçekleridir.

“Dikkat eksikliği”, “hiperaktivite” ve “karşıt gelme” boyutlarını ölçer.

Hiperaktivite Testi Nasıl Yapılır?
Ön Görüşme
Psikiyatrist veya klinik psikolog bireyin öyküsünü dinler. Aile, öğretmen veya eş gibi yakın çevreden davranış bilgisi alınabilir.

Test Uygulaması

- Uygun test seçilerek bilgisayar veya kağıt formda uygulanır.

- Test süresi 15–45 dakika arasında değişebilir.

- Ortam sessiz, dikkat dağıtıcı unsurlardan arındırılmış olmalıdır.

Sonuçların Yorumlanması

Testten elde edilen puanlar, norm verilerle karşılaştırılır. Dikkat, dürtüsellik, zamanlama gibi alanlarda sapma varsa raporlanır. Sonuçlar klinik değerlendirme ile birleştirilerek tanı kararı verilir.

Örnek Hiperaktivite Testi (Mini Tarama Ölçeği)

Aşağıdaki örnek, DSM-5 kriterlerine dayalı, bilgilendirme amaçlı kısa bir örnek hiperaktivite testidir.
Kesin tanı amacı taşımaz; yalnızca farkındalık kazandırır.

Uygulama:

Her maddeyi son 6 ayınızı düşünerek 0-4 arasında puanlayın:
0 = Hiç Katılmıyorum
1 = Nadiren
2 = Bazen
3 = Sık Sık
4 = Çok Sık

#    Soru    Puan (0-4)
1    Bir işe başlamakta zorlanır, sık sık yarım bırakırım.    
2    Dikkatimi toplamakta güçlük çekerim.    
3    Toplantı veya ders sırasında zihnim kolayca dağılır.    
4    Sürekli kıpırdanır, ellerimle oynar ya da ayağa kalkarım.    
5    Sıramı beklemekte zorlanırım, araya girerim.    
6    Konuşurken karşımdakinin sözünü keserim.    
7    Günlük plan yapamam, eşyalarımı sık sık kaybederim.    
8    Uzun süre odak gerektiren işlerden kaçarım.    
9    Aklıma geleni hemen yapmak isterim, sabırsızım.    
10    Sık sık unutkanlık yaşarım (randevular, eşyalar vb.)    

 Puanlama:

Toplam puanınızı toplayın:

0–15: Belirtiler düşük düzeyde.

16–25: Orta düzeyde dikkat/hiperaktivite eğilimi olabilir.

26 ve üzeri: Belirgin dikkat eksikliği veya hiperaktivite riski.

Uyarı: Bu test sadece bilgilendirme amaçlıdır. Klinik değerlendirme yapılmadan DEHB tanısı konulamaz.

Hiperaktivite Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

- Yüksek puanlar, dikkat eksikliği, dürtüsellik veya hiperaktivite eğilimini gösterebilir.

- Uzman, test sonuçlarını yaş normlarına, davranış ölçeklerine ve gözlem raporlarına göre değerlendirir.

- Gerekiyorsa MOXO veya WISC-IV gibi ek testlerle desteklenir.

- Tedavi planı buna göre belirlenir.