Haritalar neden kuzeyi yukarıda gösterir?

Haritalar neden hep kuzeyi yukarıda gösterir? Bunun ilginç hikâyesini ve dünyayı algılamamız üzerindeki etkisini derledik.

Dünya'ya uzaydan baktığımızda yukarıda ne görürüz? Kuzey Kutbu cevabını veren sadece siz olmazsınız. Ama doğru cevap bu değildir.

Herkes dünyayı bu şekilde hayal etse de bu algıyı destekleyen bilimsel bir veri yok aslında. Ama bunun hikâyesi biraz tarih, biraz da astrofizik ve psikoloji içeriyor.

Dünyadaki yerimizi bilmek temel bir hayatta kalma becerisidir. Birçok canlı gibi insanın da beyninin bir kısmı çevresine göre konumunu anlamasını sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Ama insanı özel kılan şey (belki bal arıları da istisnadır), bu konumu başkalarıyla iletişiminde paylaşma eğilimidir.

Bunu eskiden beri haritalar yoluyla yapmıştır insan. En eski harita 14 bin yıl önce mağara duvarlarına çizilmişti. Daha sonra da taş tabletler, papirüs, kâğıt ve bilgisayar ekranı kullanıldı bu amaçla.

Fakat haritada kuzeyin sürekli olarak yukarıda gösterilmesi birkaç yüz yıl öncesine dayanıyor. Londra'daki Queen Mary Üniversitesi'nden harita tarihçisi ve '12 Haritada Dünya Tarihi' kitabının yazarı Jerry Brotton'a göre, "Kuzey karanlığın geldiği yer olduğu için haritanın üst kısmına pek konmamıştır. Güneşin battığı yer olduğu için batının da yukarıda olması pek mümkün değildir."

Ancak Çinliler tam da bunu yapmıştı. Pusulayı bilmelerine rağmen kuzeyi haritanın yukarısında göstermelerinin nedeni bu değildi. Tersine ilk Çin pusulaları güneyi gösteriyordu. Ama İmparator kuzeyde yaşadığı ve tebası ona aşağıdan yukarıya baktığı için haritada kuzey hep yukarıda olurdu.

Antik Mısır'da ise yukarısı doğuydu, güneşin doğduğu yer. İlk İslami haritalar ise Müslümanlığın doğduğu yer olarak güneyi üstte gösteriyordu.

Hristiyanların haritalarında, merkezinde Kudüs olmak üzere Cennet Bahçesi doğuda olduğundan doğu yukarıdaydı.

Peki ne oldu da herkes sonra kuzeyi üste koymaya karar verdi? Bunu Kuzey Yıldızı'na göre yönünü belirleyen Colombus'a ve Magellan'a dayandırma eğilimi ağır basabilir. Fakat Brotton, Colombus'un doğuyu esas aldığını ve o zamanların "kimsenin nereye gittiğini bilmediği bir dönem" olduğunu söylüyor.

BBC


Paylaş

Görüntülenme:
Güncellenme Tarihi:13 Kasım 2016Yayınlanma Tarihi:11 Kasım 2016

© 2024e-Psikiyatri.com, bir NPGRUP sitesidir,
e-Psikiyatri.com bir NPGRUP sitesidir. Bu sitede verilen bilgiler, site ziyaretçilerinin/hastaların hekimleriyle mevcut ilişkilerini ikame etmek değil, desteklemek için tasarlanmıştır. Bu sitede yer alan bilgiler bir hekime danışmanın yerine geçmez. Tüm hakları saklıdır.