Genetik veriler bağımlılığın önlenmesinde kullanılabilir

Bağımlılığın önlenmesinde ya da tedavi sürecinin hızlandırılmasında genetik verilerin önemli olduğunu belirten genetik uzmanı Doç. Dr. Korkut Ulucan, “Bir bireyin seratonin metabolizmasına ait bazı genetik veriler, bireyin sigara içmeye meyilli olduğunu gösterebilir. Bu durumda bireyin sigaraya olan tutumunun değiştirilmesine yönelik uygulamalar ile bu bağımlılığın önüne geçilebilir” dedi.

10. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi’nde bağımlılığa dair her şey masaya yatırıldı. Üsküdar Üniversitesi Bağımlılık Uygulama ve Araştırma Merkezi ve Bağımlılık Psikiyatrisi Derneği’nin düzenlediği kongrede “Bağımlılık ve genetik yatkınlık” ilişkisi de konuşuldu.

Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Korkut Ulucan, “Bağımlılıkta Genetik Yatkınlık” başlıklı sunumunda bireyin sağlığını tehdit eden en önemli sorunların başında gelen madde bağımlılığında bireylerin çoğu zaman zararlarını bilmelerine rağmen o maddeyi kullanmaya devam ettiklerini söyledi.

BAĞIMLILIK TEDAVİ EDİLEBİLİR BEYİN HASTALIĞIDIR

Bu durumda çevresel faktörler, sosyoekonomik durum, davranışsal nedenlerin yanı sıra genetik faktörlerin etkili olduğunu belirten Doç. Dr. Ulucan, “Bağımlılık aslında bir beyin hastalığıdır, biyolojik bir temeli vardır ve tedavi edilebilir olması genetik faktörlerin ön planda olduğunun bir göstergesidir. Günümüze kadar yapılan tek- çift yumurta ikiz çalışmaları ve evlat edinme çalışmaları göstermiştir ki bağımlılıkta genetik faktörler ön plandadır” dedi.  

Ancak kişinin bağımlı olduğu madde özelliklerine göre genetik yaklaşımın farklı olduğunu ifade eden Doç. Dr. Korkut Ulucan, “Örneğin alkol bağımlılığının biyolojik ve genetik temelleri biraz daha karışık ancak sigara bağımlılığının ise biraz daha basittir. Örneğin dopamin metabolizması alkol bağımlılığında biraz daha ön planda görünürken; seratonin mekanizması sigara bağımlılığında biraz daha ön planda görülmektedir. Bu yüzden her bağımlılığın genetik yaklaşımı biraz daha uzmanlık gerektirmektedir ve genetik analizler oldukça önemlidir” dedi.

ÖDÜL SİSTEMİ HERKESTE FARKLI ÇALIŞIR

Tedavi aşamasında da genetik faktörlerin önemini vurgulayan Doç Dr. Ulucan “Beynimizin ödül sistemi, temelde aynı moleküllerden, ancak herkeste farklı hız ve etkide çalışmaktadır. Örneğin sizde nikotin bu mekanizmayı daha şiddetli uyarırken bende uyarmamaktadır veya istenilen düzeyde uyarmamaktadır. Madde kullanımında da bu süreç benzer şekilde ilerler. Bu sebeple bireylerin bağımlılığa olan yatkınlıkları genetik testler ile belirlenebilir, en azından erken önlem alınması için yaklaşımlar geliştirilebilir” diye konuştu.

GENETİK VERİLERLE BAĞIMLILIK ÖNLENEBİLİR Mİ?

Genetik verilerin sadece madde bağımlılığına yatkınlığın belirlenmesinde değil, tedavi sürecinde de çok önemli olduğunu belirten Doç. Dr. Korkut Ulucan, “Her yatkınlığı olan bireyin mutlaka bağımlı olacağına dair bir genelleme yapmak imkânsız ancak yatkınlığı olmayanlara göre risk grubunda olduğu söylenebilir. Sadece yatkınlıkta değil, tedavi sürecinde de genetik veriler çok önemli. Diyelim ki bir bireyin seratonin metabolizmasına ait bazı genetik veriler, bireyin sigara içmeye meyilli olduğunu gösterdi. Bu durumda bireyin sigaraya olan tutumunun değiştirilmesine yönelik uygulamalar ile bu bağımlılığın önüne geçilebilecektir veya tedavi aşamasında da benzer yaklaşım uygulanabilir” diye konuştu.