Beyin kaslarınızı kolayca geliştirin

Üsküdar Üniversitesi, dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve muhakeme bozukluğu gibi sorunlar yaşayan kişiler için Türkiye’nin ilk yerli bilişsel onarım projesini hayata geçirdi.

İnsanlar artık daha kaliteli yaşamak, daha az unutmak, daha çok şey hatırlamak ve iki-üç veriyle değil de daha çok veriyle karar vermek istiyor. Bunun için ise kişinin anlama, kavrama ve karar mekanizmalarının iyi çalışması gerekiyor.

Üsküdar Üniversitesi’nin Üsküdar Kaymakamlığı ortaklığı ve Bağcılar Kaymakamlığı iştiraki ile gerçekleştirdiği, İstanbul Kalkınma Ajansı’nın (İSTKA) desteği ile yürüttüğü ‘Beynini Çalıştır Kendini Yenile Projesi’, Türkiye’nin ilk yerli bilişsel onarım projesi olma özelliğini taşıyor.

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Teknoloji Transfer Ofisi, Ar-Ge Koordinatörü ve Proje Koordinatörü Doç. Dr. Cumhur Taş başkanlığında bir ekip tarafından hayata geçirilen proje; dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve muhakeme bozukluğu gibi sorunlar yaşayan bireylerin rehabilitasyon yöntemlerinden yararlanmalarını amaçlıyor. Proje kapsamında Üsküdar ve Bağcılar’da yaşayan, dezavantajlı, dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve muhakeme bozukluğu yaşayan 300 liseli genç ve 100 yetişkin kişiye rehabilitasyon desteği verildi. Yapılan saha uygulamalarına ek olarak egzersizlerin çevrimiçi erişilebilir olması amaçlanarak hazırlanan brainer.me, Türkiye’de geliştirilmiş ve ücretsiz olarak hizmete sunulan ilk bilgisayar tabanlı bilişsel onarım web sitesi olarak anılıyor. Proje Koordinatörü Doç. Dr. Cumhur Taş, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı…

BEYİN, EGZERSİZ İLE GELİŞTİRİLİR

 Proje nasıl ortaya çıktı?

Bilişsel bozulma; dikkat bozulması, bellek bozulması, muhakeme sorunlarıyla ilgili giden bir bütün olarak tanımlanabilir. Bu alanlarda sorun yaşadığınız zaman biz psikiyatristler ve sinirbilimciler, sizlerde bilişsel sorunlar olduğunu öngörebiliyoruz. Bunun illa ki bir hastalık düzeyinde olması gerekmiyor. Sağlıklı insanların da bilişsel sorunları var. Nasıl ki bir vücut geliştirici kaslarını geliştirebiliyorsa, sizler de beyin egzersizleri kullanarak bu sorun yaşadığınız işlevleri, bellek ve dikkat kusurlarınızı geliştirebilirsiniz.

Bilişsel sorunları iyileştirmeyi hedefleyen çok farklı programlar üretildi. Bunlar ne yazık ki ülkemizde yapılmadı ve hep dışarıdan programları kullanmak zorunda kaldık. Yaptığımız proje sonunda size sunacağımız programın bir özelliği de; yapılmış tüm programların bir elekten geçirilmesi, kendi kültürümüze uyarlanmasıyla oluşmuş bize özgü bir programı tamamlamış olmamız. Projede; bilişsel bozulma sorunları sebebiyle yaşam kalitesi bozulan kişilere ve akademik başarısı olumsuz etkilenen gençlere uygulanmak üzere bilgisayar destekli bilişsel onarım terapilerinin geliştirilmesi ve kişilerin bu yöntemlerden yararlanması amaçlandı.

Projede neleri hedeflediniz? Hedeflerinize ulaşabildiniz mi?

 Akademik literatürde ‘bilişsel bozulma’ olarak tanımlanan dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve muhakeme bozukluğu gibi sorunlar, etkilenen tüm bireylerin yaşam kalitesini bozarak gençlerin akademik başarısını olumsuz etkiliyor. Projede bu sorunlara yönelik farkındalık oluşturmak ve AR-GE çalışmaları barındıran yenilikçi bir rehabilitasyon programı ile bilişsel sorunlar yaşayan bireylerin yenilikçi bilişsel rehabilitasyon yöntemlerinden yararlanmalarını sağlamak hedeflendi. Projeyle ayrıca sağlıklı yaşlanmanın önünde büyük bir engel olan bilişsel bozuklukların belirlenmesi, bu alanda farkındalık oluşturulması amaçlandı. Projede 40 kişiye bilişsel terapi vermeyi hedefledik ancak bu sayının üzerine çıkarak yüzde 143 gibi bir oranla 57 kişiye ulaştık ve bu kişilere 10 günlük bir rehabilitasyon eğitimi verdik. Aslında bu projenin yetişkinler tarafından ilgi görmesini bekliyorduk. Ancak gençler daha çok ilgi gösterdi.

 Farklı iki ilçede yapılan çalışmanın proje üzerinde etkisi oldu mu?

 Projeyi, Üsküdar ve Bağcılar olmak üzere iki farklı bölgede yaptık. Bu durum elbette çok yararlı oldu. Farklı demografik yapı, gelir ve eğitim düzeyindeki çeşitlilik projeye zenginlik kattı. Her iki ilçede 736 kişiye testler uyguladık. Üsküdar’da 731 katılımcı ile sekiz, Bağcılar’da 788 kişinin katıldığı dokuz seminer gerçekleştirdik.

SEKİZ HAFTADA BÜYÜK DEĞİŞİM

 Proje sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Psikiyatristler olarak ilaçla tedavide yüzde 20’lik iyileşme büyük bir başarı sayılmaktadır. Proje sonunda katılımcılar, proje başındaki kapasitelerine göre sekiz haftada önemli değişim yaşadılar. Yürütücü işlevlerde yüzde 22, bellekte yüzde 19 ve dikkat konusunda yüzde 48 oranında fayda sağlandı.

Bu proje neden önemli?

Bilişsel Onarım Projesi daha da geliştirilmesi gereken bir proje. Şu anda bu projenin temeli hazırlandı. Beyin fonksiyonları o kadar farklı ki; beynin şekil, renk ve büyüklük fonksiyonları ayrı ayrı değerlendiriliyor. Akıl yürütmeyi; sebep sonuç ilişkisini ayrı değerlendiriyor. Ayrıca çoklu dikkat, uzun süreli bellek gibi bütün bilişsel fonksiyonları geliştiriyor. Nasıl fizik tedavi, kol ve bacak kaslarını egzersiz yaparak güçlendiriyorsa, zihinsel fonksiyonları da güçlendirmek gerekiyor. Bu proje beynin kaslarını geliştiren bir proje. Beyindeki yolları ve bağlantıları geliştiren bir proje.

BU ÇALIŞMADA TÜRKİYE’NİN İHTİYAÇLARI GÖZETİLDİ

“Bu proje, ilk yerli bilişsel onarım projesi ve toplumun ihtiyaçları doğrultusunda üretildi. Bilişsel rehabilitasyon ve bilişsel onarım projesi ilk yazıldığında; aslında dünyada bu konudaki yeni bilgi, veriler ve bilimsel referanslarla güçlü bir kaynağı vardı. Fakat daha önce böyle bir proje yazılmasıyla ilgili bilimsel dayanaklı referans azdı ve yeni yeni başlamıştı. Cumhur Taş’ın başkanlığındaki bu ekip burada çok proaktif davrandı ve hemen bu projeyi Türkiye’ye, bizim kültürel değerlerimize, düşünce stiline uygun bir proje olarak gerçekleştirdi. Böyle bir ihtiyaç vardı. Arkadaşlarımız bunu gerçekleştirdi. Hastane olarak uzun zamandır Viyana Test Sistemi’nin kognitif rehabilitasyon projesini uyguluyorduk. Bu dışa bağımlı bir uygulamaydı.

Kognitif rehabilitasyonda kişinin dikkati sürdürmesi, çoklu dikkat, kişisel hafıza, uyanıklık, sebat gibi çeşitli zihinsel fonksiyonlarını geliştirmeyle ilgili çalışmalar yürütülüyor. Daha önce niye yoktu? Çünkü beynin nasıl çalıştığı bilinmiyordu. Şimdi beynin nasıl çalıştığı bilindiği için ihtiyaç daha da arttı. Ortalama ömür uzadı. İnsanlar daha kaliteli yaşamak, daha az unutmak, daha çok şey hatırlamak istiyorlar. Karar verirken iki-üç veriyle değil de daha çok veriyle karar vermek istiyorlar. Bunun için de kişinin anlama, kavrama ve karar mekanizmalarının iyi çalışması lazım. Günlük zihinsel yaşantımızda beynin iki ana fonksiyonu var: Nörobiyolojik ve nöropsikolojik fonksiyon. Nörobiyolojik fonksiyon bir şehrin altyapısı ve yolları gibidir. Burada sinyal akışı, elektrik akışı ve kimyasal akış var. Bu yolların akışına bir de bilgi akışı ekleniyor. Bunlar da psikolojik veriler. Altyapı iyi olmazsa psikolojik veriler, yani insanın duygularını yönetmesi, ruhsal fonksiyonlarını, bilişsel fonksiyonlarını yapması mümkün olmuyor.”

NPGRUP