Antik çağlarda merhamet duygusu

Bazı arkeologlar, arkada sadece kemiklerini bırakmış olan tarih öncesi insanların hastalıkları, yaralanmaları ve sakatlanmaları nasıl tedavi ettiğine daha yakından ve daha sistematik bir şekilde bakmamızı öneriyor.

Buna "hasta bakımının arkeolojisi" diyebilirsiniz. 4 bin yıl önce, günümüzde Vietnam olan bölgede yaşayan çok hasta bir adam, kendisiyle aynı kültürden gelen diğerleriyle birlikte Man Bac olarak bilinen bir alana gömülü bulundu. Sahilden 25 kilometre uzaklıkta bulunan, Hanoi'nin güneyindeki alandaki diğer iskeletlerin neredeyse hepsi dümdüz uzanıyordu. Ancak Mezar 9 (hem kalıntılar, hem de bir zamanlar orada yaşayan kişi bu isimle biliniyor) kıvrılarak cenin pozisyonunu almıştı. Arkeoloji doktorası yapan Lorna Tilley ve Canberra'daki Avustralya Ulusal Üniversitesi'nden Profesör Marc Oxenham, iskeleti 2007 yılında incelediklerinde, bunun nedeni anlaşıldı. Erimiş omurga, zayıf kemikler ve diğer bulgular, kadının mezarında da tıpkı yaşarkenki gibi, yani hastalık yüzünden iki büklüm olmuş bir şekilde yattığını gösteriyordu. Ergenlikten önce Klippel-Feil sendromu olarak bilinen kalıtsal bir hastalık yüzünden belden altının felç olduğunu keşfettiler. Kollarını çok az kullanabiliyordu ve karnını doyurmak ya da kendini temiz tutmaktan acizdi. Fakat hastalığa yakalandıktan sonra 10 yıl kadar yaşayabilmişti. Etrafındaki kişilerin balıkçılık, avcılık ve sadece evcilleştirilmiş domuzlar yetiştirerek yaşadıkları ve tüm vakit ve ilgilerini hastanın her ihtiyacını karşılamak için harcadıkları kanaatine vardılar.

RUH SAĞLIĞINIZI KORUYUN!

Bu örnek ve diğer hastalık ve sakatlık örnekleri, Tilley ve Oxenham'ı, hastalar ve yaralıların bakımının, belli bir kültürle ilgili ne söylediğini araştırmaya itti. İki l i 2011'de Uluslararası Paleopatoloji Dergisi'nde, "Sağlık bakımının koşulları, bir kültürle ilgili en temel özellikleri yansıtabilir" diye yazdı. Bu yı l ın başında "sağl ık hizmetlerinin biyo-arkeolojisi" olarak tanımladığı olguyu tarif eden Tilley, bu araştırma alanının "incelenen vakaların hayatlarıyla ilgili eşi benzeri bulunmayan, önemli bilgiler verebileceğini" yazdı. Tilley'e göre Mezar 9 vakası, hastaya sağlanan bakımın, içinde bulunduğu kültürün tolerans ve işbirliği anlayışını yansıtmakla kalmadığını, aynı zamanda hastanın kendi benliğiyle ilgili sağduyuya ve güçlü bir yaşama isteğine de sahip olduğunu da gösteriyor. Arkeolojik keşifler arasında, buna benzer en az 30 vaka bildiğini söylüyor. Bunlar arasında Shanidar 1 adı verilen bir Neandertal de bulunuyor. Irak'taki bir kazı alanında bulunan ve 45 bin yıl önce yaşamış olan bu vaka, 50 yaşında hayatını kaybetmiş. Vücudunda görülen çok sayıda yaranın yanı sıra öldüğünde tek kolu kesikmiş ve bir gözünde görme kaybı varmış. Bir diğeriyse Florida'da bulunan, 7 bin 500 yıl önce yaşamış Windoverlı bir çocuk. Spina bifida adı verilen şiddetli bir kalıtsal omurga deformasyonundan muzdarip olan çocuk, 10 yaşına kadar yaşamış. Florida Devlet Üniversitesi'nden D. N. Dickel ve G. H. Doran, "bazı koşullar altında 7 bin 500 yıl önce, kronik hastalara ya da engellilere yardım etme yeteneği ve isteği vardı" dedi. Bir diğer vakaysa, 1980'lerde İtalya'daki bir kazı alanında bulunan ve 10 bin yıl önce yaşamış olan Romito 2 adındaki bir çocuğun iskeleti. Romito 2'de, kollarının çok kısa olmasına yol açan ilerlemiş bir cücelik türü olduğu anlaşıldı. Etrafındakiler göçebeydi ve avcılık ve toplayıcılık yaparak hayatlarını sürdürüyorlardı. Grubun, Romito 2'nin diğerleriyle aynı hızda koşamayacağını ya da diğerleriyle aynı şekilde avlanamayacağını kabul etmesi gerekiyordu. Nevada Üniversitesi'nden Biyolojik Antropoloji Profesörü Debra L. Martin, Tilley'in sağlık biyoarkeolojisine olan yaklaşımından faydalanabilecek türden vakalara bir örnek verdi. 18 yaşındaki bir genç kadının, Arap Yarımadası'nda bulunan 4 bin yıllık iskeleti, kadının sinir ve kas sistemini etkileyen bir hastalığa sahip olduğunu gösteriyordu. Çocuk felci geçirmiş olabilirdi. Martin, gönderdiği e-postada, "Rahatsızlığı, yürümesini zorlaştırmış olmalı. Normal kas dokusu çok azdı ve kolları ve bacakları incecikti" diye yazdı. Martin, kadının yirmi dört saat bakıma ihtiyaç duyduğunu söyledi. Ancak kadının yaşadığı sorunlardan birinin, hastalıkla ilgisi yoktu. Dişleri çürükle doluydu ve "abse ve diş hastalıklarının" bir sonucu olarak bazı dişleri dökülmüştü. Martin, kadına bakan kişilerin fazla merhametli olabileceğini söylüyor. Hurma yetiştiriyorlardı ve belki de onu mutlu etmek için, kadına bir sürü hurma vermişlerdi. Bu da dişlerinin çürüyerek dökülmesine yol açmıştı ki bu genç biri için sık rastlanan bir durum değildi. THE NEW YORK TIMES

---