Yapay zekâ destekli yeni yöntem, Samanyolu’ndaki tüm yıldızları tek tek modelleyen ilk yüksek çözünürlüklü galaksi simülasyonunu üretti. Araştırmacılar, bu sayede galaksi oluşumu, yıldız evrimi ve süpernovaların etkilerini yüzlerce kat daha hızlı simüle etmeyi başardı.

Samanyolu’nu Yıldız Yıldız Modellemek Artık Mümkün

RIKEN’den Keiya Hirashima liderliğindeki ekip, Tokyo Üniversitesi ve Barselona Üniversitesi ile birlikte, 10 bin yıllık evrim boyunca 100 milyardan fazla yıldızı tek tek takip edebilen ilk Samanyolu modeli geliştirdi.

Bu dev simülasyon, önceki çalışmalardan 100 kat daha fazla yıldız içeriyor ve 100 kat daha hızlı üretildi. Araştırma sonuçları, dünyanın en prestijli süper bilgisayar etkinliklerinden biri olan SC ’25 konferansında sunuldu.

Galaksi Simülasyonu Neden Bu Kadar Zordu?

Samanyolu gibi 100 milyardan fazla yıldıza sahip bir galaksiyi modellemek, yıllardır büyük bir teknik engeldi. Çünkü:

Yerçekimi,

Gaz dinamikleri,

Kimyasal element oluşumu,

Süpernova patlamaları

gibi çok ölçekli fiziksel süreçlerin birlikte hesaplanması gerekiyor.

Mevcut modellerde bir “parçacık” yaklaşık 100 yıldızı temsil ediyordu. Bu da küçük ölçekli süreçlerin detaylarını yok ediyordu. Ek olarak süpernovalar gibi çok hızlı gerçekleşen olayların simülasyonu, zaman adımını küçültmeyi gerektiriyor ve bu da hesaplama yükünü katlayarak artırıyordu.

Örneğin, fizik tabanlı geleneksel bir simülasyonla Samanyolu’nu yıldız yıldız modellemek:

1 milyon yıllık evrim için 315 saat

1 milyar yıl için 36 yıl

gerektiriyordu. Bu nedenle tam çözünürlük neredeyse imkânsızdı.

Yapay Zekâ ile Yeni Bir Çözüm: Derin Öğrenmeli Süpernova Modeli

Araştırmacılar, derin öğrenme tabanlı bir “vekâlet modeli”ni fizik simülasyonuna entegre ederek devrim niteliğinde bir hızlanma sağladı. AI modeli:

Süpernovadan sonraki 100.000 yıl boyunca gazın nasıl yayıldığını öğrendi

-Fizik tabanlı simülasyonun yükünü hafifletti

-Küçük ölçekli olayların detaylarını korurken galaksi ölçeğinde hız sağladı

-Bu yöntem, Fugaku ve Miyabi süper bilgisayarlarındaki büyük ölçekli simülasyonlarla karşılaştırılarak doğrulandı.

1 milyon yıllık galaksi evrimi sadece 2,78 saatte modellendi.

Bu, 1 milyar yılın 36 yıl yerine 115 günde tamamlanabileceği anlamına geliyor.

İklim, Hava ve Okyanus Modellerine de Uygulanabilir

Araştırmacılar, bu hibrit yöntemle:

-iklim modellemesi

-hava tahmini

-okyanus dinamikleri

gibi alanlarda da çok ölçekli simülasyonların hızlandırılabileceğini söylüyor.

Hirashima şöyle diyor:

“AI ve yüksek performanslı hesaplamayı birleştirmek, çok ölçekli bilimsel problemleri çözme biçimimizi kökten değiştiriyor. Bu yöntem, yapay zekânın bilimsel keşiflerde gerçek bir araç hâline geldiğini gösteriyor.”

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Bu yeni AI modeli neyi başarıyor?

100 milyar yıldızı tek tek takip eden, bugüne kadarki en detaylı Samanyolu simülasyonunu oluşturuyor.

2. AI simülasyonu neden daha hızlı?

Çünkü süpernova sonrası gaz davranışını fiziksel hesaplama yerine AI tahmin ediyor ve büyük bir hesaplama yükü ortadan kalkıyor.

3. Bu yöntem başka alanlarda kullanılabilir mi?

Evet. İklim, meteoroloji ve okyanus simülasyonları gibi çok ölçekli fizik gerektiren her alana uyarlanabilir.

4. Gerçek gözlemlerle uyumlu mu?

Model, Fugaku gibi dünyanın en güçlü süper bilgisayarlarında yapılan fizik tabanlı testlerle karşılaştırılarak doğrulandı.

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/11/251116105515.htm