KIŞ DEPRESYONUNA DİKKAT

NP Grup

Kış kapıda! Tüm doğada içe kapanma, geri çekilme ve uyku hali hakim. Kış depresyonunda olabilirsiniz. İşte belirtileri:

Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi/ Psikiyatri Uzmanı Dr. Barış Önen Ünsalver kış depresyonuyla ilgili bilgiler verdi:

"Yazın canlı ve neşeli günlerinin bitip, yaprakların solduğu, gökyüzünün mavisinin nadiren görüldüğü, giyilen kıyafetlerin kalınlaştığı sonbahar ve kış mevsimleri çoğu kişide olumsuz duygular uyandırır. Tüm doğada içe kapanma, geri çekilme ve bir nevi uyku hali hakimdir. Bu değişiklikler keyifsizlik ve hüzün duygularını yaşatabilir, ancak bazı kişilerde bu durum daha da ileri giderek tüm hayatlarını etkileyen bir hal alabilir. İşte o zaman kış depresyonundan bahsetmek doğru olacaktır.

Mevsimlerin hastalıkları etkileyebileceği düşüncesi "hastalıkları doğuran esas olarak mevsimlerdir" diyen Hippocrates'e kadar uzanmaktadır. Klinisyenlerin hastalarıyla ilgili gözlemleri ve yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda bir grup hastada mevsime bağlı olarak ruhsal hastalık belirtilerinin ortaya çıktığı ve bu belirtilerin hemen her sene aynı dönemde tekrar ettiği anlaşılmıştır.  Bu duruma mevsimsel duygu durum bozukluğu denmiştir. Kış depresyonu denilen klinik tablo da mevsimsel duygu durum bozukluğu başlığı altında incelenmektedir. Bu kişilerde gecelerin uzadığı ve hava sıcaklığının azaldığı sonbahar ve kış aylarında depresif belirtiler ortaya çıkmaktadır.

Toplumun % 5'inde görülmektedir. Ekvatordan kutuplara, özellikle de kuzey kutbuna doğru gittikçe görülme sıklığı artar. Genellikle 20'li yaşlarda başlar. Birçok hasta, belirtileri majör depresyon için gerekli ölçütleri karşılamadan çok önce, yıllar boyunca kış aylarında zorluk çektiklerini anlatırlar. Kadınlarda erkeklere göre üç kat daha fazla görülmektedir. Birçok kadın kış aylarında adet öncesi sıkıntılarının arttığından yakınır.

Kış depresyonunda hastalarda görülen belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Depresif duygu durum
- Her zaman keyif alınan etkinliklerden keyif almama
- Yorgunluk ya da enerjide azalma
- Değersizlik ya da umutsuzluk duyguları
- Bir şeylere odaklanma güçlüğü, kararsızlık
- Ölümle ilgili ya da intihar etmekle ilgili tekrarlayıcı düşünceler
- Her zamankinden daha fazla uyuma
- Şekerli ya da karbonhidratlı yiyeceklere aşırı düşkünlük, alkol alma ihtiyacında artış
- Kilo alma
- Kolay sinirlenme, gerginlik, tahammülsüzlük
- Diğer insanlarla çatışmaya girme
- Kollar ve bacaklarda ağırlık hissi
- Davranış bozuklukları

KENDİNİ YİNELER

Bir kişide kış depresyonu var denilebilmesi için yukarıda sayılan belirtilerin hepsinin bulunması gerekmez. Kış depresyonları, yineleyici niteliktedir ve ilkbahar yaz aylarında depresyonsuz dönemler vardır. Kış depresyonu şiddetli seyreder ve depresyonun ortaya çıkışını tetikleyecek her hangi bir psikososyal değişken bulunmaz.

İnsanların uyku ve uyanıklığı bir döngü oluşturur, bu insandaki biyolojik ritimlerden biridir. Buna sirkadyen ritm denir. Bu döngüyü belirleyen en önemli uyaran ışıktır. Sabah güneş ışığı kişiyi uyandırır yani uyanıklığı geçişi sağlarken aynı zamanda akşam uykuya geçişi de belirler. Şöyle ki, sabah ne kadar erken saatte gün ışığıyla karşılaşmayla başlanırsa gece de o kadar erken uykuya geçiş olacaktır. Bunun tersi de doğrudur, yani günün ileri saatlerinde fazla ışık almak uykuya dalma saatini ileri atacaktır.  Güneş ışığının yetersizliği sirkadyen ritmi bozarak depresyona neden oluyor olabilir.

Kış depresyonunun nedenleri arasında sorumlu tutulan kimyasal maddelerden biri melatonindir. Karanlıkla birlikte melatonin üretimi artar. Melatonin artışı serotonin maddesinin azalmasına neden olur. Serotoninin azalması ise uzun zamandır bilindiği gibi depresyonun en önemli nedenlerinden biridir. 

Kış aylarında depresyondan korunmak için gün içerisinde fırsat buldukça doğal ışığa maruz kalmaya çalışılmalı. Özellikle sabah ya da öğle vaktine denk gelecek şekilde, günde en az yarım saat sokağa çıkmaya çalışılmalı. İmkan varsa işe yürüyerek gitmek, ya da otobüste, iş yerinde, okulda ya da evde cam kenarında oturmak denenebilir. Uykunun düzenli olması kış depresyonundan korunmada çok önemlidir. Örneğin, yattığınız odadaki lambanın siz uyanmadan yarım saat önce açılmasını sağlayan bir düzenek kurulabilirse, havanın karanlık olduğu kış sabahlarında yataktan kalkmak daha kolay ve düzenli olacaktır.

Mevsimsel duygu durum bozukluğunda ışık terapisinin faydalı olduğu gösterilmiştir. Ülkemizde ışık terapisinin uygulandığı klinikler bulunmaktadır. Işık terapisi cihazını satın almak da mümkündür, ancak bu yöntemler maddi açıdan güçlük yaratıyorsa evdeki ampulleri doğal ışığa benzer özellik taşıyan daha parlak ampullerle değiştirmek de denenebilir. Ancak, solaryum ışığında zararlı ultraviyole ışınları filtre edilmediği için ışık kaynağı olarak düşünülmemelidir.

Eğer, yukarıda bahsi geçen yöntemler yetersiz kalırsa, ilaç tedavisi ve psikoterapinin denenmesi için profesyonel yardım gerekecektir."