Vahşetin görülmesi umut yarattı

Guatemala bin yıllık geçmişe sahip kültürleriyle insanlık tarihini zenginleştiren bir ülke. Ülkede vahşetin görülmesi umut yarattı.

Guatemala bin yıllık geçmişe sahip kültürleriyle insanlık tarihini zenginleştiren bir ülke. Ülkede vahşetin görülmesi umut yarattı.

Nüfusun yüzde 70'nin 30 yaşından küçük olduğu ülke, aynı zamanda genç bir demokrasi. Gençler siyasetin işlememesine ve ülkeyi onlarca yıldır bezdiren şiddete öfkeli. Genç kuşaklar 30 yıl önce yaşanan ve birçok ailenin yas tutmasına neden olan olayları çoğunlukla bilmiyor. Ancak Jazmin Barrios adlı yargıç 10 Mayıs'ta, tıpkı ülkenin kendisi gibi çok çeşitli kişilerle dolu olan bir salonda, eski diktatör Jose Efrain Rios Montt'un soykırım ve savaş suçları nedeniyle 80 yıl hapis cezasına çarptırıldığını açıkladı. Bu karar, yönetici seçkinlerin halkı genelde şiddet kullanarak bastırdığı ve hiçbir ceza görmediği Guatemala için hayret verici bir olaydı. Duruşmalar sırasında davayı şiddetle eleştiren sağcıların kalabalık ve nüfuzlu bir kesimi, 1980'lerin başında yerli halklara karşı yürütülen baskı kampanyasında kullanılan antikomünist söyleme sarıldı. Ama dava yeni bir umut da sundu. Yerli ve yabancı gözlemcilere göre bu dava, Guatemala'nın acı verici geçmişiyle barışma fırsatı yarattı ve daha sürdürülebilir ve meşru bir demokrasi inşa etmeye giden yolu açtı. Rios Montt'un adalet karşısına çıkarılması, Guatemalalıların geleceğe yeniden güven duymasını sağlıyor. Bu tarihi olayın öncesindeki haftalarda, ülke siyaseti kargaşa içindeydi. Gazetelerin köşe yazısı sayfalarında devam eden tartışmalara, genelde eski muhafazakâr ideoloji hâkimdi. 42 yıllık askeri yönetim sırasında işlenen suçların inkârı, birçok Guatemalalının çektiği acılara karşı bir hakaretti. Rios Montt'un mahkûmiyetinin ve hapis cezası almasının bu kadar büyük bir simgesel öneme sahip olmasının sebebi buydu. Guatema la devlet i n i n yerli ve melez halklara karşı uyguladığı ve 1954 yılından itibaren kurumsal laştırdığı baskı politikasınn kurbanlarının korkunç ve acı verici tanık ifadelerini dinlemek, ilk kez mümkün olmuştu. Rios Montt'un ceza alması, aynaya bakmamızı ve devletin bize yı l lardır söylediği şeylerin yalan olduğunu keşfetmemizi sağladı. İngiliz şair Edmund Blunden'ın yazdığı gibi: "Bunlar bize eskiden anlatılan şeyler değil". Anayasa Mahkemesi cezayı iptal ettiği ve davanın yakında yeniden görülmesi beklendiği halde, o korkunç yıllar hakkında anlatılanlar kamuoyunun önemli bir kısmını etkileyebilecek kadar geniş çevreler tarafından duyuldu. Demokrasi isteği adaletin eski diktatör için verdiği karara karşı çıkanlara direndi ve bazı önemli gerçekler tespit edildi: Tarif edilemeyecek kadar korkunç suçlar işlendi ve bu kadar geniş kapsamlı bir şiddete maruz kalan toplum bunların tekrar yaşanmayacağını öğrendi. Duruşmalar esnasında çok dilli ve çok kültürlü Guatemala (22 farklı kültür ile çok sayıda dilin olduğu bir ülke) göz kamaştırarak ortaya çıktı. Asırlar boyunca güçlü biçimde ayakta kalan bu bin yıllık kültürler, daha adil bir gelecek için mücadele etmeyi sürdürüyor. Guatemala'nın şehirlerinde kendini her zaman hissettirmeyen küreselleşme, ülkenin uzak bölgelerinde yaşayanlara çoğu kez ulaşmıyor. Son 30 yılda çoğumuz, gittikçe kötüleşen bir umutsuzluk hissetti. Ancak birçok kişi daha hızlı bir adalet sistemi, daha iyi çalışma koşulları, daha çok demokrasi ve sürdürülebilir kalkınma gibi temel insan hakları için mücadele etmeyi sürdürdü. Madencilik faaliyetlerine karşı çıkan ve ülkenin doğal güzelliklerini korumaya çalışan güçlü bir çevre hareketi var. Kurbanlar gerçekleri anlattı ve cehennemi yeniden yaşadı. Onların tanıklığı, medyanın onlarca yıldır yayınladığı haberlere hep kuşkuyla yaklaşan kişileri bile duygulandırdı. Hayatları bu facia yüzünden mahvolsa da, en sonunda sesleri duyuldu. Şair Mark Strand'in yazdığı gibi: "Yaşanan hiçbir şeyin asla yeterince korkunç olmadığı o yer". Aslında Guatemala'da "hiçbir şey" oldu ve bu "hiçbir şey" herkes için fazlasıyla korkunçtu. THE NEW YORK TIMES