Türkiye genetikte çığır açmaya hazırlanıyor

Yalnızca yüzde 40'ı bulunabilen akraba evliliği nedenli hastalıkların kaynağını hızlı tespit edebilmek için “Genetik Veri Analiz ve Karar Destek Merkezi” kuruldu.

Yalnızca yüzde 40'ı bulunabilen akraba evliliği nedenli hastalıkların  kaynağını hızlı tespit edebilmek için “Genetik Veri Analiz ve Karar Destek  Merkezi” kuruldu.

Hacettepe Üniversitesi (HÜ) Tıbbi Genetik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve  Gen Haritalama Laboratuvarı Sorumlusu Prof. Dr. Nurten Akarsu, AA muhabirine  yaptığı açıklamada, Türkiye'de özellikle akraba evliliklerinin yüksek oranda  olmasının hastalıklara neden olan yeni genlerin bulunması ve bu bilgilerin toplum  hizmetine sunulmasına uygun bir ortam oluşturduğunu söyledi. Dünyada, pek çok hastalık geninin, Türk toplumu örnekleri kullanılarak  keşfedildiğini ifade eden Akarsu, ancak bu çalışmaların çoğunun yurt dışı  kaynaklı yapıldığına dikkati çekti. Son yıllarda yüksek çözünürlüklü yöntemler sayesinde Türk  genetikçilerinin de hızlı ve etkin bir şekilde, hastalıklara neden olan yeni  genler bulmayı başardıklarını belirten Akarsu, “Bu noktada araştırıcıların  karşısına çıkan en önemli sorun, büyük kapasiteli veri analizi. Bu sorun,  bilgisayar teknolojilerinin etkin kullanımı ile çözüldüğünde hastalıkların  tanısında ve tedavisinde kritik rol oynayan bu genlerin bulunması çok daha  kolaylaşacaktır” dedi.

“GENETİK HASTALIKLARIN YARISINDAN FAZLASI BİLİNMİYOR”

Türkiye'de akraba evliliği sayısına bağıl olarak genetik hastalık sayısın  da yüksek olduğunu vurgulayan Akarsu, “Akraba evliliklerine bağlanan  hastalıkların nedenlerinin sadece yüzde 40'ı bulundu denilebilir. Ancak hala bu  hastalıkların yarısından fazlasının nedeni henüz bilinmiyor. Merkez bu genlerin  bulunmasında çok önemli bir fonksiyon üstlenecek” diye konuştu. Akarsu, Ankara Kalkınma Ajansı'nın desteğiyle Hemosoft Bilişim ve Eğitim  Hizmetleri firmasının yürütücülüğünde, hastalıklara neden olan yeni genlerin  bulunmasını sağlayabilecek bir genetik analiz yazılımının geliştirildiğini ve bu  yazılımın tüm araştırmacılara hizmet edecek hale getirileceğini bildirdi. Projenin ilk adımlarının beş yıl önce TÜBİTAK desteğiyle yürütülen ve yüz  gelişimini sağlayan genin bulunması çalışması olduğunu anlatan Akarsu, bu çalışma  sırasında tüm genom verisinin hızlı analizini ve etkin grafik gösterimini  sağlayan bir programın geliştirildiğini anlattı. VIGENOS adı verilen yazılımı kullanarak yedi hastalığa ait yeni genlerin  bulunduğunu kaydeden Akarsu, böylece Türk gruplarının bu alanda liderliği ele  geçirmeye başladığını dile getirdi. Akarsu, Ankara Kalkınma Ajansı'nın desteğiyle yürütülecek çalışmaların  daha da ileriye götürüleceğini ve VIGENOS Plus isimli genetik analiz programının  tüm araştırmacıların hizmetine sunulacağını bildirdi. Projenin bir yılın sonunda tamamlanacağını belirten Akarsu, şu bilgileri  verdi: “Bu program sayesinde genler daha hızlı bulunacak. Normalde ilk  zamanlarda gen bulma süresi bir ya da bir buçuk yıl sürerdi ama bu genom  analizlerinin gelişmesi ve bilgisayar tekniklerinin gündeme girmesi sonucunda gen  bulma süresi üç haftaya kadar iniyor Burada önemli olan, bu sürecin hızlandırılması ve verilerin analiz  edilmesinde sağlıklı çözümler bulunması.”

 “TEK BAKIŞTA GEN BULACAKLAR”

Hacettepe Üniversitesi Teknokenti'nde faaliyet gösteren, projenin  yürütücüsü Hemosoft Bilişim ve Eğitim Hizmetleri AŞ Yönetim Kurulu Başkan  Yardımcısı Dr. Serkan Kaygın, program sayesinde genetik rahatsızlığı bulunan  ailelerin kanları toplandıktan çok kısa süre sonra gen analizlerinin  yapılabileceğini bildirdi. Proje kapsamında geliştirilen sistemin, istatistiki analizler sonucu elde  edilen bulguların karar vericilere sunulmasını sağlayacağını, milyarlarca baz  arasından hastalıklara neden olan aday genlerin araştırıcılara “tek bakışta”  gösterebileceğini belirten Kaygın, veri analizlerinin saniyeler içinde  yapabileceğini söyledi. Kaygın, “Bu alana dönük çalışmalar ve araştırmalar, tüm dünyada büyük  bir rekabet içinde ve zamanla yarış halinde yapılıyor. Projemizde geliştirilecek  sistemle elde edilecek bilgiler, bir yandan aday genlerin bulunmasına dönük  çalışmalar yapan bilim adamlarına dünya ile yarışmada hız, zaman ve katkı  sağlarken, bir yandan da birçok genetik hastalık tanısına imkan verecek genetik  tanı kitlerinin geliştirilmesine dönük çalışmalar için öncü olacak” diye  konuştu. A.A