Esrar Bağımlılığı

Esrar Bağımlılığı ve Tedavisi

Orta Asya ve Çin’de en az 4000 yıldır kullanılan Hint keneviri bitkisi Cannabis sativa dayanıklı, aromatik yıllık bir bitkidir. Ondan derive edilen biyoaktif maddesi esrar (cannabis) olarak isimlendirilir. Tahminlere göre esrar dünyada en çok kullanılan yasadışı maddedir. Tüm cannabis sativa bölümleri psikoaktif kannoboidler içerir, (-)-Δ9-tetrahidrokannabinol (Δ9-THC) en çok bulunandır. Esrarın en etkili formu haşhaş ya da hash denilen bitkinin çiçek bölümünden veya yapraklarında ki kuru, kahve-siyah,reçineli sızıntısından elde edilmektedir. Esrar bitkisi genellikle kesilir, kurutulur, küçük parçalara ayrılır, sigaranın içine sarılarak ( joint adı verilir) içilir. Esrar için sık kullanılan isimler; marihuana, ot, çay, pot, yabani ot (weed) ve Mary Jane’dir. Değişik sertlikteki esrarları tarif eden diğer isimler; kenevir,chasra, bhang, ganja, dagga ve sinsemilla’dır.

EPİDEMİYOLOJİ

Görülme Sıklığı ve Son Trendler

Okullarda ergenlerde yapılan “Geleceğin takibi ( Monitoring the future)” izleme çalışmalarına göre, 1990’ların ilk yıllarında başlayan bir eğilimin devamı olarak 8. ve 10. sınıflarda günlük, yaşam boyu, yıllık ve son zamanlarda ( son 30 gün içinde) marijuana kullanımında yeni bir artış olduğu saptanmıştır. Marihuana kullanımının prevelansının diğer bir ölçümü ABD’de nüfusa bağlı random ev ahalisi üzerinde yapılan Madde Kötüye Kullanımı Üzerine Ulusal Ev Ahalisi çalışmasıdır. Çalışmaya göre marihuana en yaygın kullanılan yasa dışı maddedir. Yaşam boyu prevelansı 34 yaşına kadar her yaş grubunda artmakta, daha sonraki yaşlarda tedricen düşmektedir. 18-21 yaş grubunda marijuana kullanımı son bir yıl (%25) ve son ay (%14) da en yüksek iken , 50 yaş ve üzerinde en düşüktür (%1 ve altı). DSM-IV-TR’ye göre esrar kötüye kullanımı ve bağımlılığının tüm yaşam boyu hızı %5’dir. Irk ve etnik grup da marijuana kullanımı ile ilişkilidir, fakat bu ilişki yaş grubuna göre değişiklik gösterir. 12-17 yaş grubunda, beyazlarda siyahlara göre yaşam boyu ve son bir yıl içinde kullanma oranı daha yüksektir. 17-34 yaş erişkinlerde, beyazlarda yaşam boyu kullanım oranı siyahlardan ve İspanyol’lardan daha yüksektir. Fakat 35 yaş ve üzerinde siyah ve beyazlarda kullanım oranlarının aynı olduğu bildirilmiştir. Siyah erişkinlerde yaşam boyu kullanım oranı İspanyol’lardan belirgin olarak yüksektir. Esrar sigara gibi içildiğinde öforizan etkisi dakikalar içinde görülür, 30 dakikada enyüksek seviyesine ulaşır ve 2-4 saatte sonlanır. Bazı motor ve bilişsel etkileri 5-12 saat sürer. Esrar oral olarak browni ve kekler gibi yiyeceklerin içinde alınabilir. Dumanının inhalasyonu ile elde edilen etkinin sağlanması için esrarın oral alımındaki miktarı inhale edilenin 2-3 katı olmalıdır. Esrarın psikoaktif etkileri kullanılan esrarın gücüne, kullanım yoluna, içme tekniğine, sıcakta eritmenin (pirolizis) kannaboid içeriğine etkilerine, doza, kullanılan mekana, kullanıcının son deneyimine, kullanıcının beklentisine ve kullanıcının kannaboidlerin etkilerine olan biyolojik yatkınlığına bağlı olarak değişir.

Esrarın Etkileri

Esrar kullanımına bağlı ağız kuruluğu, açlık, gözlerde kızarma kan basıncının artması ve alınan miktara bağlı olarak çarpıntı sık görülen etkileridir. Kronik kullanımında testesteron düzeyi ve sperm sayısının azalması, kadınlarda kısırlık ve yeni doğan bebeğin düşük doğum ağırlığa sahip olması görülebilir. Dikkat ve tepkilerde yavaşlamaya sebep olur. Kimi kişide ise bunun aksine kimi zaman kaygı, sıkıntı, yoğun korku hissi, panik ataklara yol açabilir. Esrarın kişi üzerine etkisi içilecek esrarın gücü, içecek olan kişinin esrardan beklentisinin ne olduğu, beraberinde alınan alkol veya başka maddenin varlığı ve esrarı alış şekli gibi birçok faktöre bağlıdır. Esrarın huzursuzluk, uykusuzluk, iştah azalması, kilo kaybı ve tahammülsüzlük gibi psikolojik ve fizyolojik yoksunluk belirtileri vardır.

Bir kişinin esrar kullandığı nasıl anlaşılır?

Esrarın tesiri altındayken kişinin gereksiz yere güldüğü gözlemlenir. Bazen bunun tam tersine korku ve panik hali hâkimdir. Denge kaybı, gözlerde kızarma, reflekslerin yavaşlaması, unutkanlık da görülebilir. Esrarın etkisi geçtikten sonra ise uyku hali, yorgunluk ve huzursuzluk gözlemlenir. Esrar kullanımına bağlı duygu-düşünce bozuklukları son yıllarda biz psikiyatristlerin sıkça görmeye başladığı bir durumdur. Özellikle uzun süre ve yüksek miktarda esrar kullanan kişilerde ani başlayan ve kimi zaman birkaç saat, kimi zaman birkaç gün süren halüsinasyon, duygusal gel-gitler, bilinç bulanıklığı ve varsanılardan oluşan bir tablo gelişir. Bazen de tamamen şizofreni benzeri tablolara da sebep olabilir. Esrarın beyne olan etkisi bununla sınırlı değildir. Esrar kullanımına bağlı beyinde atrofi denilen beyin hacminin azalması ve yıkımı da söz konusudur.

Esrar Bağımlılığı Tedavisi ve Rehabilitasyon

Esrar kullanımının tedavisi (yoksunluk ve destek) diğer kötüye kullanılan maddelerin tedavisiyle aynı ilkeleri içerir:. Yoksunluk, ya hastaneye yatırılma gibi doğrudan yaklaşımla ya da kullanımından sonraki 4 hafta içinde esrarı saptayan idrar testleri ile kontrolu gerçekleştirilen ayaktan izlem ile sağlanmaktadır. Destek tedavisi ise bireysel, aile ve grup terapileri ile sağlanır. Eğitim, yoksunluk ve destek programlarında önemli bir noktadır. Madde kullanım problemi tedavisine ilişkin entelektüel nedenleri anlamayan hasta bırakmak için çok az motivasyon gösterir. Bazı hastalarda çekilme belirtilerinin rahatlatılması için kısa dönem anksiyolitiklerin kullanılması yararlı olabilir. Bazı hastalarda ise altta yatan depresyon ile ilişkili olabilen esrar kullanımı antidepresan tedaviye yanıt verir.