Hiperaktif Çocuklar ve Dikkat Eksikliği Bozukluğu
Hiperaktivite ve dikkat eksikliği nedir? Nasıl tanımlanır
DEHB belirtileri dikkatsizlik ve/veya hiperaktivite ve tepkiselliği kapsar. Bu özellikleri her çocuk şu veya bu şekilde sergiler. Fakat DEHB teşhisi koymak için, belirtilerin çocuğun yaşına uygun olmaması gerekir. Hiperaktif çocuklarda DEHB ve gençlerde yaygındır. Yetişkinlerde de bu bozukluk görülebilir. Yetişkinlerde belirtilerde bazı farklılıklar olabilir. Örneğin, bir yetişkin hiperaktivite yerine tez canlılık sergileyebilir. Ayrıca, DEHB’li yetişkinler sürekli olarak kişiler arası ilişkilerde ve işte problem yaşarlar.
DEHB türleri
Üç farklı DEHB türü vardır. Bunlar:
- Kombine DEHB (en yaygın tür), tüm belirtileri içerir
- Dikkatsiz DEHB (önceden DEB diye adlandırılıyordu), dikkat ve konsantrasyon eksikliği
- Hiperaktif-dürtücü DEHB, dikkatsizliğin olmadığı hiperaktivite
Hiperaktif çocuklarda hastalığın teşhisindeki sorunlar nelerdir
DEHB teşhisi için, bozukluğa sebep olan bazı belirtiler 7 yaşından önce sergilenmiş olmalıdır. Hiperaktif çocuklarda ayrıca belirtiler birden fazla yerde görülmüş olmalıdır. Örneğin, bir kişi evde ve okulda veya evde ve işte belirtileri sergilemiş olmalıdır. Ayrıca, belirtilerinin kişinin evde, sosyal çevrede ve iş ortamında işlevselliğini engellediğine dair net kanıtlar olmalıdır.
Hiperaktif çocuklar için tam olarak başlıklara ayırmak gerekirse neler söylenebilir
Üç farklı DEHB belirti kategorisi vardır: Dikkatsizlik, hiperaktivite, tepkisellik (impulsivite) Çocuk zorlayıcı okul çevresine girene kadar dikkatsizlik fark edilemeyebilir. Yetişkinlerde dikkatsizlik işte veya sosyal durumlarda belirginleşebilir. DEBH’li bir kişi aşağıdaki belirtilerin bazısına veya hepsine sahip olabilir:
HİPERAKTİF ÇOCUKLAR
- Detaylara dikkat etmede zorluk çekme ve okulda veya diğer aktivitelerde düşüncesizce hatalar yapma eğilimi; umursamaz ve karmakarışık iş üretmek
- Kolayca alakasız dürtülerle dikkatin dağılması ve düzenli olarak devam eden çalışmaları başkalarını rahatsız eden sesler ve olaylarla bölmek
- Görevler ve aktivitelerde dikkati sürdürme yeteneğinin olmaması
- Konsantrasyon gerektiren ev ödevi veya hesap veya görevleri bitirmede zorluk çekme
- Sürekli bitmemiş bir aktiviteden bir başkasına geçme
- Oyalanma
- Düzensiz çalışma alışkanlıkları
- Günlük aktiviteleri unutma (örneğin randevuları kaçırma, yemek getirmeyi unutma)
- Ev ödevi veya günlük işler gibi görevleri tamamlamama
- Konuşmada daldan dala atlama, diğerlerini dinlememe, aklını konuşmaya vermeme, sosyal durumlarda aktivite kurallarını veya detaylarına uymama
Hiperaktivitenin üç ana özelliği
Hiperaktif çocukları en çarpıcı olarak hangi özelliklerinden tanırız?
Hiperaktivite belirtileri okul öncesi çocuklarda görülebilir ve çoğunlukla yedi yaşından önce sergilenir. Belirtiler şunlardır:
- Otururken kıpır kıpır kıpırdanmak
- Sürekli kalkıp etrafta gezmek veya koşmak
- Uygun olmayan zamanlarda koşmak veya tırmanmak (gençlerde bu yerinde duramamak olarak görülebilir)
- Sessizce oynamada veya sessiz boş zaman aktiviteleriyle uğraşmada zorlanma
- Her zaman gitmeye hazır olma
- Çoğunlukla aşırı konuşma
Hiperaktif çocuklarda ülkelere göre görülme sıklığı nedir
Hiperaktivite yaş ve gelişimsel aşamaya göre değişir. DEHB’li okul öncesi çocuklar sürekli hareket halinde olmaya ve mobilyaların üstünde zıplamaya meyillidir ve oturularak yapılan grup aktivitelerine katılmakta zorluk çekerler. Örneğin, bir hikayeyi dinlemede problem yaşayabilirler. Okul çağındaki çocuklar benzer davranışları daha az sıklıkta sergilerler. Oturmakta zorluk çekerler, sürekli kıpırdanırlar ve aşırı konuşurlar. Ergenler ve yetişkinlerde hiperaktivite kendini yorulmak bilmezlik şeklinde gösterebilir ve bu kişiler uzun süre sessizce oturarak yapılan aktivitelere katılmakta zorluk çekerler. Tepisellik (impulsivite) belirtileri şunlardır:
- Sabırsızlık
- Reaksiyonları geciktirmede zorluk
- Sorular tamamlanmadan cevap verme
- Başkasının sırasının bitmesini beklemede zorluk
- Sosyal veya iş ortamlarında problemlere neden olacak şekilde düzenli olarak başkalarını engelleme veya araya girme
- Uygunsuz zamanlarda sohbete başlama
Hiperaktif Çocukların Diğer çocuklardan farkları nelerdir?
İmpulsivite sürekli bir şeylere veya kişilere çarpmak gibi kazalara sebep olabilir. Ayrıca DEHB olan çocuklar sonucunu düşünmeden tehlikeli aktivitelerle uğraşabilirler. Örneğin riskli yerlere tırmanabilirler. Bu semptomların çoğu ara sıra gençlerde görülebilir. Bununla beraber, DEHB’li çocuklarda bu sık olur, evde ve okulda ve arkadaşlarını ziyaret ettiklerinde. Aynı zamanda çocuğun normal fonksiyonlarını yerine getirmesini engellerler. Çocuklar sürekli olarak ve en azından iki ortamda (okul ve ev gibi) ve en az altı ay boyunca bu belirtilerin bazılarını veya tamamını sergilediklerinde DEHB teşhisi konur.
Hiperaktif çocukların En rahatsız oldukları davranışlar nelerdir?
DEHB tedavisi dikkatsizlik, hiperaktivite ve impulsivite dahil olmak üzere DEHB belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olur. İstikrarlı tedaviyle kişi okulda, işte ve sosyal durumlarda yükümlülüklerini daha iyi yerine getirir. DEHB tedavisi çok yönlüdür, DEHB ilaç tedavisi veya davranışsal modifikasyon terapisi veya her ikisini de içerir. DEHB tedavisi hem DEHB’li çocuğun veya ergenin hem de ailenin ihtiyaçlarını karşılamalıdır.
Hiperaktif çocuklarda kız ve erkek çocuklarda bu sorunun gelişimi farklılık gösterir mi?
Araştırmalar, uyarıcı ilaç tedavisinin, diğer ilaçların ve davranış terapisinin emin ve etkili olduğunu kanıtlamıştır. Bu tedaviler sadece DEHB belirtilerini hafifletmekten daha çok şey yapmıştır. Çocuğun kurallara uymasını, akranlarıyla ve ailesiyle ilişkilerini geliştirmesine de yaramıştır. DEHB’li ilkokul öğrencileri üzerinde etkili olduğu görülen iki etkili tedavi stratejisi vardır. Birincisi, yakın takip altında yapılan ilaç tedavi programıdır. Diğeri ilaç tedavisiyle beraber yoğun davranış terapisidir. Kapsamlı bir araştırmada 10 çocuktan dokuzu bu iki tedavi stratejisinden biriyle ciddi anlamda gelişim göstermiştir. DEHB’li çocuklar ve ergenler için en etkili tedavi yaklaşımı multidisipliner yaklaşımdır. Bu yaklaşım, birbiriyle en iyi çalışan ve birbirini destekleyen çoklu unsurları içerir. DEHB tedavisinde kullanılan multidisipliner yaklaşımın unsurları şunlardır:
- Teşhis ve tedavi hakkında hem ebeveynleri hem de çocuğu eğitmek
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ilaç tedavisi
- Davranış yönetimi terapisi
- Okul öğretmeni katılımı
- Okul danışmanı katılımı
"Hiperaktif Çocuklar ve Dikkat Eksikliği Bozukluğu" Haberleri
-
Pandemide DEHB’li çocukların tedavisi aksamamalı
Pandemi sürecinde DEHB’li çocukların tedavisi aksamamalı. Yapılacaklar listesi DEHB’li çocuklar için fayda sağlar.
Yrd.Doç.Dr. Mine ELAGÖZ YÜKSEL -
Dikkat Eksikliği olan çocuklar için uzaktan eğitim nasıl olmalı?
Hiperaktivite Dikkat Eksikliği olan DEHB’li çocuklar için uzaktan eğitim nasıl düzenlenmeli? Basit düzenlemeler uzaktan eğitimde başarıyı artırıyor!
Çocuk Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Neriman Kilit -
Hiperaktif Çocuklar ve Dikkat Eksikliği Bozukluğu
Dikkat eksikliği bozukluğu ve hiperaktif çocukların dikkat süreleri ve dikkat yoğunlukları yaşlarından beklenenin altındadır.
Zeynep Güçlücan -
Dikkat Eksikliği çocuklarda ne zaman anlaşılır
DEHB, okul döneminde belirginleşiyor. DEHB, erkek çocuklarında daha fazla görülüyor. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. B
Zeynep Güçlücan -
Hiperaktif misiniz değil misiniz? Test edin
Dikkatsiz misiniz? Devamlı huzursuzluk hissediyor, duygusal farklılık mı yaşıyorsunuz?
Doç.Dr. Gökben HIZLI SAYAR -
Kızlarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
Daha önceki bölümlerde de anlatıldığı gibi, DEHS tanısı konulan çocukların büyük bir çoğunluğu erkek çocuklardır.
Zeynep Güçlücan -
Hiperaktif Çocukların tedavisi
Hiperaktivite, aşırı hareketliliğe neden olan, dürtüsellik (ataklık) sorunlarını ortaya çıkaran ve çoğunlukla beraberinde dikkat eksikliğini de getire
Zeynep Güçlücan -
En erken şekilde hiperaktif çocuğu nasıl anlarız?
Günümüz dünyasında ekolojik sistemlerin gösterdiği bozukluk, tarım sistemlerinde yanlış üretimler ve ekonomiyi yükseltmeye dayalı olarak yapılan yanlı
Zeynep Güçlücan -
Hiperaktivite tanısında büyük yanlış!
Üsküdar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan uyarıyor.
Prof. Dr. Nevzat TARHAN -
Hiperaktif Çocukların Özellikleri Nelerdir?
Günümüzde çocuklarda görülen davranış sorunlarından en sık karşılaşılanı hiperaktivitedir. Hiperaktif özellikler gösteren çocuklarda yerinde duramama,
Zeynep Güçlücan -
Çocuğunuz konuşmadan önce yürüyorsa dikkat!
Çocuğunuz konuşmadan önce yürüyorsa dikkat etmeli! Uzm. Psk. Leyla Arslan anlattı:
Uzm. Psk. Leyla ARSLAN -
Hiperaktif Çocuğa Nasıl Davranmalı?
Çocuğunuzun davranışlarını daha önce dikkatli bir şekilde incelediniz mi? Hareketlerini veya bir olaya karşı vermiş olduğu tepkileri gözlemlediniz mi?
Zeynep Güçlücan -
Dikkat eksikliği ilişkileri mahvediyor!
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, en önemli ilişkinizi raylardan çıkarabilir. Dikkat dağınıklığı, erteleme ve diğer DEHB belirtileri, hem DEHB
Zeynep Güçlücan -
Onların beyinleri farklı çalışıyor
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), akla hemen hareketli, yerinde duramayan, dinlemeyen, sessiz duramayan "hiperaktif" bir çocuğu geti
Zeynep Güçlücan -
Çocuğunuza parlayan nesneler almayın!
Çocuğunuza parlayan nesneler almayın! Parlayan nesneler odaklanma sorununa yol açıyor!
Uzm. Psk. Aynur SAYIM -
Hiperaktif çocuklara nasıl davranmalı?
Genelde her yaramaz, yerinde durmayan çocuğa hiperaktif denir. Peki her hareketli çocuğa bu yakıştırmayı yapmak doğru mu? Hiperaktif çocuklara nasıl d
Zeynep Güçlücan