Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Hiperaktivite ve dikkat eksikliği nedir? Nasıl tanımlanır

DEHB belirtileri dikkatsizlik ve/veya hiperaktivite ve tepkiselliği kapsar. Bu özellikleri her çocuk şu veya bu şekilde sergiler. Fakat DEHB teşhisi koymak için, belirtilerin çocuğun yaşına uygun olmaması gerekir. Hiperaktif çocuklarda DEHB ve gençlerde yaygındır. Yetişkinlerde de bu bozukluk görülebilir. Yetişkinlerde belirtilerde bazı farklılıklar olabilir. Örneğin, bir yetişkin hiperaktivite yerine tez canlılık sergileyebilir. Ayrıca, DEHB’li yetişkinler sürekli olarak kişiler arası ilişkilerde ve işte problem yaşarlar. NPGRUP uzman hekim ve psikologları tarafından hazırlanan "Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu" konulu videolara erişmek için buraya tıklayınız. NPGRUP Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Kitapçığı'nı PDF formatında indirmek için tıklayınız

DEHB türleri

Üç farklı DEHB türü vardır. Bunlar:

Kombine DEHB (en yaygın tür), tüm belirtileri içerir
Dikkatsiz DEHB (önceden DEB diye adlandırılıyordu), dikkat ve konsantrasyon eksikliği
Hiperaktif-dürtücü DEHB, dikkatsizliğin olmadığı hiperaktivite

Hiperaktif çocuklarda hastalığın teşhisindeki sorunlar nelerdir

DEHB teşhisi için, bozukluğa sebep olan bazı belirtiler 7 yaşından önce sergilenmiş olmalıdır. Hiperaktif çocuklarda ayrıca belirtiler birden fazla yerde görülmüş olmalıdır. Örneğin, bir kişi evde ve okulda veya evde ve işte belirtileri sergilemiş olmalıdır. Ayrıca, belirtilerinin kişinin evde, sosyal çevrede ve iş ortamında işlevselliğini engellediğine dair net kanıtlar olmalıdır.

Tam olarak başlıklara ayırmak gerekirse neler söylenebilir

Üç farklı DEHB belirti kategorisi vardır: Dikkatsizlik, hiperaktivite, tepkisellik (impulsivite) Çocuk zorlayıcı okul çevresine girene kadar dikkatsizlik fark edilemeyebilir. Yetişkinlerde dikkatsizlik işte veya sosyal durumlarda belirginleşebilir. DEBH’li bir kişi aşağıdaki belirtilerin bazısına veya hepsine sahip olabilir:

HİPERAKTİF ÇOCUKLAR

Detaylara dikkat etmede zorluk çekme ve okulda veya diğer aktivitelerde düşüncesizce hatalar yapma eğilimi; umursamaz ve karmakarışık iş üretmek
Kolayca alakasız dürtülerle dikkatin dağılması ve düzenli olarak devam eden çalışmaları başkalarını rahatsız eden sesler ve olaylarla bölmek
Görevler ve aktivitelerde dikkati sürdürme yeteneğinin olmaması
Konsantrasyon gerektiren ev ödevi veya hesap veya görevleri bitirmede zorluk çekme
Sürekli bitmemiş bir aktiviteden bir başkasına geçme
Oyalanma
Düzensiz çalışma alışkanlıkları
Günlük aktiviteleri unutma (örneğin randevuları kaçırma, yemek getirmeyi unutma)
Ev ödevi veya günlük işler gibi görevleri tamamlamama
Konuşmada daldan dala atlama, diğerlerini dinlememe, aklını konuşmaya vermeme, sosyal durumlarda aktivite kurallarını veya detaylarına uymama

Hiperaktivitenin üç ana özelliği

Hiperaktif çocukları en çarpıcı olarak hangi özelliklerinden tanırız?

Hiperaktivite belirtileri okul öncesi çocuklarda görülebilir ve çoğunlukla yedi yaşından önce sergilenir. Belirtiler şunlardır:

Otururken kıpır kıpır kıpırdanmak
Sürekli kalkıp etrafta gezmek veya koşmak
Uygun olmayan zamanlarda koşmak veya tırmanmak (gençlerde bu yerinde duramamak olarak görülebilir)
Sessizce oynamada veya sessiz boş zaman aktiviteleriyle uğraşmada zorlanma
Her zaman gitmeye hazır olma
Çoğunlukla aşırı konuşma

Hiperaktif çocuklarda ülkelere göre görülme sıklığı nedir

Hiperaktivite yaş ve gelişimsel aşamaya göre değişir. DEHB’li okul öncesi çocuklar sürekli hareket halinde olmaya ve mobilyaların üstünde zıplamaya meyillidir ve oturularak yapılan grup aktivitelerine katılmakta zorluk çekerler. Örneğin, bir hikayeyi dinlemede problem yaşayabilirler. Okul çağındaki çocuklar benzer davranışları daha az sıklıkta sergilerler. Oturmakta zorluk çekerler, sürekli kıpırdanırlar ve aşırı konuşurlar. Ergenler ve yetişkinlerde hiperaktivite kendini yorulmak bilmezlik şeklinde gösterebilir ve bu kişiler uzun süre sessizce oturarak yapılan aktivitelere katılmakta zorluk çekerler. Tepisellik (impulsivite) belirtileri şunlardır:

Sabırsızlık
Reaksiyonları geciktirmede zorluk
Sorular tamamlanmadan cevap verme
Başkasının sırasının bitmesini beklemede zorluk
Sosyal veya iş ortamlarında problemlere neden olacak şekilde düzenli olarak başkalarını engelleme veya araya girme
Uygunsuz zamanlarda sohbete başlama

Diğer çocuklardan farkları nelerdir?

İmpulsivite sürekli bir şeylere veya kişilere çarpmak gibi kazalara sebep olabilir. Ayrıca DEHB olan çocuklar sonucunu düşünmeden tehlikeli aktivitelerle uğraşabilirler. Örneğin riskli yerlere tırmanabilirler. Bu semptomların çoğu ara sıra gençlerde görülebilir. Bununla beraber, DEHB’li çocuklarda bu sık olur, evde ve okulda ve arkadaşlarını ziyaret ettiklerinde. Aynı zamanda çocuğun normal fonksiyonlarını yerine getirmesini engellerler. Çocuklar sürekli olarak ve en azından iki ortamda (okul ve ev gibi) ve en az altı ay boyunca bu belirtilerin bazılarını veya tamamını sergilediklerinde DEHB teşhisi konur.

En rahatsız oldukları davranışlar nelerdir?

DEHB tedavisi dikkatsizlik, hiperaktivite ve impulsivite dahil olmak üzere DEHB belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olur. İstikrarlı tedaviyle kişi okulda, işte ve sosyal durumlarda yükümlülüklerini daha iyi yerine getirir. DEHB tedavisi çok yönlüdür, DEHB ilaç tedavisi veya davranışsal modifikasyon terapisi veya her ikisini de içerir. DEHB tedavisi hem DEHB’li çocuğun veya ergenin hem de ailenin ihtiyaçlarını karşılamalıdır.

Kız ve erkek çocuklarda bu sorunun gelişimi farklılık gösterir mi?

Araştırmalar, uyarıcı ilaç tedavisinin, diğer ilaçların ve davranış terapisinin emin ve etkili olduğunu kanıtlamıştır. Bu tedaviler sadece DEHB belirtilerini hafifletmekten daha çok şey yapmıştır. Çocuğun kurallara uymasını, akranlarıyla ve ailesiyle ilişkilerini geliştirmesine de yaramıştır. DEHB’li ilkokul öğrencileri üzerinde etkili olduğu görülen iki etkili tedavi stratejisi vardır. Birincisi, yakın takip altında yapılan ilaç tedavi programıdır. Diğeri ilaç tedavisiyle beraber yoğun davranış terapisidir. Kapsamlı bir araştırmada 10 çocuktan dokuzu bu iki tedavi stratejisinden biriyle ciddi anlamda gelişim göstermiştir. DEHB’li çocuklar ve ergenler için en etkili tedavi yaklaşımı multidisipliner yaklaşımdır. Bu yaklaşım, birbiriyle en iyi çalışan ve birbirini destekleyen çoklu unsurları içerir. DEHB tedavisinde kullanılan multidisipliner yaklaşımın unsurları şunlardır: