İranlılar ve ısrarlı nezaket kuralları

İranlıların bu geleneği, bakkaldan eşya satın almaktan nükleer müzakerelere kadar her tür sosyal iletişimde insanların birbirine nasıl davranması gerektiğini hatırlatır.

Misafir olduğum evin sahibi Fatimeh sofrada daha fazla yemem için ısrar ediyordu.

Ama yeni öğrendiğim 'taarof' kuralını ilk kez uyguladığım için, güzel İran halıları üzerinde kurulu yer sofrasında dikkatli olmaya çalışıyordum. O lezzetli yemeklerden daha çok yemek için ağzım sulansa da önce birkaç kez reddetmem gerekiyordu bu teklifi.

İran'a gitmeden önce hiç duymamıştım 'taarof'u. Arapça kökenli bu Farsça kelime İran'ın karmaşık görgü kurallarını tarif eder. Buna göre, söylenen söz kelime anlamından ötesini ifade eder.

Taarof dünyasında nezaket gurur demektir. İnsanlar kabul etmek istedikleri şeyi reddeder; yani kastetmek istemedikleri şeyi söyler, hissetmedikleri şeyi ifade eder. Aslında tersini yapmak ya da söylemek yoluyla gönlünden geçenleri aktarmak ister.

Bir keresinde Tahran'da taksiden inerken daha önce pazarlıkla anlaştığımız 250 bin riyali ödedim. Parayı almak istemedi. Israr ettim, yine reddetti. Bunun üzerine ben şaşkın bir halde gülümseyip teşekkür ederek arabadan indim.

Daha sonra arkadaşım Reza, taksicinin "Sana taarof yapıyordu" dedi. "Tabii ki para ödemeni bekliyordu. Senin daha fazla ısrar etmen gerekirdi. Taksici bu şekilde sana saygısını gösteriyordu. Taarof geleneğine göre, teklif edilen şey iki-üç kez reddedilir. Bundan sonra istediğinizi söyleyebilirsiniz, bu kabalık olarak görülmez. Önce kibarlık yapılır, ama sonunda mutlaka parasını ödersiniz."

İran'da bakkaldan malzeme satın almaktan nükleer müzakerelere kadar her tür sosyal iletişimde bu gelenek insanların birbirine nasıl davranması gerektiğini hatırlatır. Olumlu bir anlam içermekle beraber yanlış kullanıldığında, bir başkasının cömertliğinden yararlanmaya çalışıldığında kötü karşılanır.

Minnesota Üniversitesi'nde Ortadoğu uzmanı William O Beeman'a göre "Taarof'ta temel konsept 'alttan almak' şeklinde ifade edilebilir. "Kişiler karşıdakinin statüsünü yükseltmeye, kendi statülerini düşürmeye çalışır."

İran gibi hiyerarşiye dayalı bir toplumda bu davranış "sosyal istikrar sağlar, zira iki taraf da bunu yaptığında eşitlik sağlanmış olur".

İran'ı diğer Ortadoğu ülkelerinden ayıran ve geleneklerinde, dilinde ve zengin birçok sanat dalında korunan Fars kimliğidir. Rumi, Firdevsi, Hafız ve Ömer Hayyam Doğu'da ve Batı'da hala bilinen ve sevilen şairlerdir.

İranlılar kültür miraslarından gurur duyar. "Nevruz (Fars yeni yılı) en önemli tatildir bizim için. Hala Farsça konuşuruz. Kanımızda ve ruhumuzda Farsilik vardır. Ve bu değişemez" diyor arkadaşım Reza.

BBC TÜRKÇE