- HATALAR PAHALIYA PATLIYOR
The New York Times / KEVIN DELANEY
Skandalların ve pişmanlıktan uzak açgözlülüğün olduğu bir arsızlık çağında yaşıyormuşuz gibi görünebilir.
Ancak utanç veya en azından utandırma galiba geri dönüyor. Her neslin kendi kötü adamları olsa da bizimkiler saklanmakta zorlanabilir.
Son dönemlerde, çağımız için bile küstah ve acımasız olan hareketler halka teşhir edilme, alay konusu olma ve sosyal medyada rezil edilme tehlikesiyle karşı karşıya. Yani kedilere işkence edenler korksun. Geçen yıl İngiltere'de çöp kutusuna kedi atan bir kedi düşmanı, YouTube ve Facebook'ta teşhir edildi. Kimliği tespit edilince 400 dolarlık resmi bir ceza aldı.
Ama internetteki cezası, toplu alay ve ölüm tehditleri oldu. Birkaç yıl önce Çin'de, yüksek topuklu ayakkabılarıyla bir kediyi ezip öldüren kadının görüntüleri internette yayıldı. Bu kötücül kadını bulmak isteyen çok sayıda öfkeli internet kullanıcısı, hummalı bir araştırma yaptı. The New York Times'ın haberinde belirtildiği gibi, 1,3 milyarlık ülkedeki tek bir kadın söz konusuydu.
Ancak internetteki yoğun teşhir, Çinlilerin deyimiyle bir "kelle avı" başlattı. Öfkeli internet timinin Heilongjiag Vilayeti'ndeki Luobei'den Wang Jiao'yu bulması sadece 6 gün sürdü. Kamudaki işinden atılan ve kasabadan kovulan kadın, mecburen saklandı. Yazar Malcolm Gladwell, The New York Times'a "Kötüleri daima cezalandırmak istedik. Bunu yapmak artık basit. Engelleri aşmak kolay" dedi.
Bu yeni utanç, pratikte dünyayı daha güvenli kılabilir. Sarhoş sürücülerin resimlerini Twitter'a koyan Texas Montgomery bölge savcısı Brett Ligon The New York Times'a, "Burada bir utanç etkeni, yani kanuni yaptırımın kızıl damgası var. Bir kişiyi sarhoş araba kullanmaktan vazgeçirmenin yolu onu utandırmaksa, buna varım" dedi. Şirketlerin tüketici bloglarında, kamuoyuna mahcup olmaktan korkmasının getirdiği belli yararlar da var.
Ancak internette gemi azıya alan ve kendi yasalarını kendi yapan güruh adaletinin sonuçlarından korkanlar da var. Washington'daki George Washington Üniversitesi Mahremiyet Hukuku Profesörü Daniel J. Solove The New York Times'a, "İnsanları taşlar ve kana bulanıp ağladıklarını görürseniz, fazla ileri gittiğinizi düşünürsünüz Sorun, internette bunu görememek" dedi. Şüphesiz, eşinizi evde aldatmak gibi bazı haysiyetsiz hareketler, utanç konusunda bahsi daima yükseltebilir.
The New York Times'ın bir haberinde söylendiği üzere, "Ev, cinsel özgürlüğün olduğu kültürde bile hâlâ sanki görünmez bir kuvvet alanınca korunan bir yasak bölge". Gerdek yatağındaki bir evlilik dışı ilişkiden sonra ayakta kalan evlilik çok azdır. Yatakların hali de pekiyi değil. New Yorklu boşanma avukatı Susan Bender'ın The New York Times'a söylediğine göre, kocasının kendi yataklarında dadıyla birlikte olduğunu öğrenen bir kadın, adamı sevişmek için ayartmış. Ancak sevişmeyi sonuna kadar götürmeyen kadın, yatağı ateşe vermiş ve kocası çıplak bir halde alevlerle savaşırken onu terk etmiş. Adam dava açabileceği halde mahkemeye gitmeden eşiyle uzlaştı. Çünkü halka teşhir edilme korkusu fazlasıyla ciddiydi.
