İnsan nasıl bilge olur?

Bilgelik öğrenilebilir bir şey midir? Daha bilgece davranmak için ne tür faktörleri hesaba katmak gerekir?

Bilgeliği tanımlamak zordur, ama gördüğümüzde fark ederiz onu. Bilge insanlar kriz anlarında sakin kalmayı başarır. Ayrıntılarda boğulmak yerine büyük resmi görebilirler. Düşünceli ve yaptıklarını sürekli tartan insanlardır. Kendi bilgilerinin sınırını bilir, alternatif perspektif arar ve dünyanın sürekli değişim halinde olduğunu unutmazlar.

Bilgeliği zekâ ile karıştırmamak gerekir. Zekânın bilgeliğe katkısı olabilir, ama bilge olmadan da zeki olabilirsiniz. Bilge insan belirsizliğe tahammül edebilir; en zor sorunların bile çözülebileceği konusunda iyimserdir. Doğrunun ve gerçeğin ayrımını yapabilir. Ve liste böyle uzar gider.

Peki, insan nasıl bilge olur? Psikologlar onyıllardır bilgelik konusunda araştırmalar yapıyor. Vardıkları sonuç şu: Herkes daha bilge olmak için çaba sarf edebilir ve bunu başarabilir. Bilgelik insanın özünde olan bir şey değildir; farklı durumlarda bilgece davranılabilir.

Bilge olmak iyi kararlar almayı sağlar. Mantıklı ve bilgece muhakemenin birçok yararı vardır. Kanada'daki Waterloo Üniversitesi'nden Igor Grossman'a göre bunlar yüksek yaşam tatmini, daha az olumsuz duygu, daha iyi ilişkiler şeklinde sıralanabilir.

Hatta Grossman'ın yaptığı araştırmalar bilge insanların daha uzun yaşayabileceğini gösteriyor. İnsanlar bilgeleştikçe, özellikle ileri yaşlarda esenlik dereceleri artıyor. Zekânın esenliğe bir etkisi olmadığı görüldü. Muhtemelen IQ seviyesi kişinin günlük yaşamda iyi ilişkiler kurmasını ya da iyi kararlar almasını gerektirmiyor.

Grossman'a göre bilgelik belli kişilerin sahip olduğu bir özellik değildir. Herkes zaman zaman bilgelik özelliği taşıyabilir.

Yaptığı araştırmada Grossman katılımcılara günlük hayatta karşılaştıkları zor anlarla ilgili kararlarını sordu. Onların bilgeliğini değerlendirmek için muhakeme tarzlarını inceledi. Bu kişiler bilgilerinin sınırlı olduğunun farkında mıydı? Görünüşte negatif olan durumlarda herhangi bir pozitif yan görebiliyorlar mıydı? Grossman bazı insanların bir durumda bilgece karar verirken başka bir durumda aynı tavrı gösteremediğini fark etti.

Peki bu neden böyleydi? İnsanlar arkadaşları arasında büyük resmi daha kolay görüyor, farklı perspektiflerden düşünebiliyor, kendi bilgilerinin sınırını biliyor, yani daha bilgece davranıyordu. Fakat yalnızken herhangi bir durumu öylesine kafalarına takıyorlardı ki başka bir alternatif düşünemiyorlardı bile.

Bu, bilgeliğin sandığımızdan daha yaygın olduğunu gösteriyor. "Belki de hepimizde bir miktar bilgelik var. Ama süreklilik göstermiyor" diye açıklıyor Grossman.

Eğer bazı zamanlarda bilgece davranıyorsak bunu daha sık yapmayı da öğrenebiliriz. Bulgular bilgece muhakemenin yaşla birlikte arttığını gösteriyor.

Cornell Üniversitesi'nden psikolog Robert Sternberg'e göre bilgeliğin anahtarı dengedir. Bilge insan bütün seçenekleri değerlendirirken kısa dönem ile uzun dönemi, kendi çıkarları ile başkalarının çıkarını dengeleyebilir, mevcut duruma adapte olurken onu biçimlendirmeye çalışır.

BBC TÜRKÇE

 


Paylaş

Görüntülenme:
Güncellenme Tarihi:27 Temmuz 2017Yayınlanma Tarihi:24 Ocak 2017

© 2024e-Psikiyatri.com, bir NPGRUP sitesidir,
e-Psikiyatri.com bir NPGRUP sitesidir. Bu sitede verilen bilgiler, site ziyaretçilerinin/hastaların hekimleriyle mevcut ilişkilerini ikame etmek değil, desteklemek için tasarlanmıştır. Bu sitede yer alan bilgiler bir hekime danışmanın yerine geçmez. Tüm hakları saklıdır.