Görünüşünüz size dezavantaj sağlayabilir!

Görünüşünüz nedeniyle dezavantajlı olduğunuzu hissettiniz mi hiç?

Başkaları yüzümüze baktığı ilk birkaç saniye içinde ne kadar güvenilir ve işbilir olduğumuza, liderlik özelliklerimizin olup olmadığına karar veriyor. Bu ilk önyargılar yaşamımızı şekillendirir aslında; arkadaşlıklarımızdan banka hesabımızdaki paraya kadar birçok şeyi etkiler.

“Kararlarımızı rasyonel bir şekilde verdiğimizi düşünmek isteriz, ama çoğunlukla yüzeysel ipuçları kararlarımızı yönlendirir. Görünüş de bu yüzeysel ama güçlü ipuçlarından biridir” diyor Carnegie Melon Üniversitesi’nden Christopher Olivola.

Olivola ve ekibi bu durumu “yüz yargısı” olarak adlandırıyor. Geçmişte bu durum hayatın talihsizliklerinden biri olarak görülürdü. Fakat bu etki konusunda daha fazla bilgi edinildikçe onun da diğer önyargılar gibi ele alınması gerektiği düşünülüyor.

Yüzdeki küçük farklılıklar bile iki insanı farklı yollara sürükleyebilir. Güzellik üzerinde bu kadar durmamız yüzle ilgili diğer önyargıları göz ardı etmemize neden olabiliyor. Princeton Üniversitesi’nden Alexander Todorov’un 10 yıl önceki bulguları da bunu gösteriyor. Todorov deneklere Amerikan Kongre ve Senato adaylarının fotoğraflarını bir saniyeliğine göstererek onları ne kadar yetenekli bulduklarını sordu. Deneklerin verdiği puanlar seçim sonuçlarıyla yüzde 70 oranında örtüşmüştü.

Dürüstlük yüze yansıyan bir özellik olarak düşünülüyor. Kendilerine çeşitli fotoğraflar gösterilen denekler kimin daha güvenilir göründüğü konusunda çoğunlukla hemfikir oluyor. Aynı şekilde bir araştırmada daha güvenilir görülen insanların mahkemede suçlu bulunması ihtimalinin daha düşük olduğu görüldü.

GÖRÜNÜŞÜNÜZ NEDENİYLE DEZAVANTAJLI OLDUĞUNUZU HİSSETTİNİZ Mİ HİÇ?

Elbette bu yargılar sübjektif. İnsanların dürüst, yetenekli ya da dominant bir yüzü olduğuna nasıl karar verebiliriz? Bunun dayanaklarından biri gülümseme, kaş çatma gibi yüz ifadeleri olabilir. Bunların önemli olduğu açık. Fakat başka ipuçları da var. Olivola ve Tedorov bilgisayar yoluyla oluşturulan ve yüz ifadelerine yer vermeyen fotoğraflar kullanarak deneklerden onları oylamalarını istedi. Daha sonra bunlar bir araya getirilerek farklı özellikleri ifade eden fotoğraflar belirlendi. Buna göre, örneğin kaşların şekli, kemik yapısı gibi yüzdeki en ufak farklılıklara farklı reaksiyon gösteriliyordu.

O kadar da yüzeysel olmadığımızı düşünmek isteriz belki, ama ne zaman biriyle karşılaşsak onları o anda değerlendirmeye tabi tutarız. Todorov deneylerinde, bir insanın kişiliği hakkında 40 milisaniye gibi kısa bir sürede, yani bir göz kırpma süresinin onda biri gibi bir sürede izlenim sahibi olduğumuzu gösteriyor. Üstelik küçük çocuklar bile görünüşlerine bakarak kimin “iyi” ya da “kötü” olduğuna karar veriyor.

Bu ilk yargılarda biraz doğruluk payı olsa da bu yargılar çoğu zaman doğruluktan uzak olup yarardan çok zarar getirebiliyor. “İnsanlar görünüme fazla önem verip o insanlar hakkında var olan bilgilerini göz ardı edebiliyor” diyor Olivola. Örneğin güven ve dürüstlükle ilgili oyunlarda katılımcılar masum yüzlü insanlara güvenme eğiliminde oluyor, bu insanlar daha önceki ortaklarına hile yapmış olsa bile.

BBC FUTURE