Çocuklara ödül ve ceza nasıl verilmeli?

Üsküdar Üniversitesi’nin Köln’de açtığı Üsküdar University Europe, Almanya’daki Türklere eğitim desteği vermeye devam ediyor.

Bu hafta Uzman Psikolog Ömer Bayar, çocuklarda ödül ve cezayı anlattı...

Öncelikle disipline neden ihtiyacımız var? Çünkü disiplin henüz hayatı yeterince tanımayan çocuklar için bizim onlara gösterdiğimiz bir yol haritası. Istenilen duygu ve davranışların öğretilmesi, istemeyenlerin de engellenmesi. Disiplin öğrenmelerle olur.

DİSİPLİN NASIL SAĞLANIR?

Çocuk bu kuralları öğrenip uygulayarak hayatla ilgili daha az hata yapılması sağlanır. Kurallar bize sınırlarımızı öğretir. Zaman zaman bu kurallara çocuk üzülebilir ama sınırları öğrenir. Sağlıklı bir şekilde sınırları çözmezsek doyumsuz olur. Bu durumda çocuk 'istediğim şeye hemen ulaşabilirimi' öğreniyor. Çocuğun her ihtiyacı anında karşılanmadığında ve hayır dediğinizde de kıyamet kopuyor.

ÇOCUĞUN HER İSTEDİĞİNİ HEMEN YAPMAYIN

Çocuk ilk kez böyle bir durumla karşılaştığında da çok sinirlenir ve kontrolsüz davranabilir. Çocuğa hayır dediğimizde çocuk başka kişilerin de ihtiyaçları olduğunu farkeder, beklemeyi öğrenir, empati yeteneği artar. Bu da çocuğun sosyal zekasının gelişmesine çok destek olur. Bu yüzden sınır koymak, hayır demek çok önemli, çocukta farkındalığın ilk başlangıcı.

KURALLAR KOYUN

Kurallar koyarken de iletişim olumlu olmalı. Genelde ebeveynler çocukla konuşurken hep emir kipiyle konuşur. Bu zamanla çocuk için çok bezdirici olur. Zaman içinde çocukta anneyi veya babadan görmezden gelme durumu olabilir, öfke birikebilir. Hani deriz ya dilimizde tüy bitti diye,

EMİR KİPİYLE KONUŞMAYIN!

Çocuklara 'yapar mısın, giyer misin lütfen' dememiz gerekir. Çocukla kısa, öz ve direkt konuşmalıyız. Mesela 'daha ne kadar boş oturacaksın' demek yerine ödevini yapar mısın dememiz daha etkili bir iletişim olur.

İMA ETMEYİN DİREK SÖYLEYİN

Soyut ve dolaylı yollarla iletişim kurmamız lazım. İma etmek yerine doğrudan söylemeliyiz. Mesela 'oğlum yaramazlık yapma' demek çok somuttur çocuk için. Çünkü onun zihninde yaramazlık belirsizdir. Direkt oğlum evin içinde koşma demek Lazım.

Uzun Açıklamalar yerine 'direkt dersini çalış lütfen, iyi not alırsan da seninle birlikte sinemaya gideriz' gibi.

ÖDÜL ÖN PLANDA OLMALI

Ödül de ceza da öğrenme için etkilidir ama her zaman ödül ön planda olmalıdır. Ödüller değişebilir maddi ödüller mesela oyuncak almak gibi.manevi ödüller de sarılmak, başını okşamak gibi..

Ödülü ya kazanmasını istediği bir davranış için ya bir davranışı azaltmak için ya da bir davranışı tekrarlamasını istediğimiz durumlarda kullanabiliriz.

Hergün kıyafetlerini yere atan çocuk bir kez kıyafetleri yere atmak yerine dolabına astıysa takdir etmek ve çocuğu ödüllendirmek pekiştirirmiş olur böyle tekrarlanması sağlanır.

MANEVİ ÖDÜLLER ÖN PLANDA OLMALI

Manevi ödüller daha ön planda olmalı. Yaptığı her şeyde ödül verirseniz ödül rüşvet konumuna düşer. Mesela yatağını toplarsan sana çikolata alırım gibi...

ANNE BANA HEDİYE ALACAK MISIN DİYORSA...

Eğer çocuğunuz sürekli size 'anne şu davranışı yaparsam bana şunu alacak mısın, bunu giyersem bana hediye alacak mısın' gibi sürekli ödül durumundan bahsediyorsa ailelerin bir durup düşünmesi ve çok sık ödül verdiğini fark etmesi Lazım. Maddi verilen ödüller bir zaman sonra aralıklandırılmalı ve manevi ödüllere çevrilmeli.

CEZA YAŞINA UYGUN OLMALI?

Cezadan önce tedbir önlemleri alınmalı. Kısıtlamalar getirerek, öfkelendiği durumların farkına varmak ve onların çözümünü konuşarak sağlamak gerekir. Ama her şeye rağmen inatlaşma var ise seçenek sunmak iyi bir yöntemdir. Çocuk her koşulda sizin uygun bulduğunuz şekilde davranıyorsa konu cezaya gelmeli. Ceza çocuğun yaşına uygun olmalı. Anlayabileceği bir ceza olmalı ve olayın hemen ardından gelmeli. Beklettikten sonra ceza vermek etkili değildir.

 Çocuk eğer yaptığı davranışın sonucunun hemen geleceğini bilirse bunu yapmaktan vazgeçebilir.

ANNE BABA AYNI ŞEKİLDE HAREKET ETMELİ

Verdiğiniz cezanın bir alternatifi de olmamalı. Ceza her seferinde gelmeli. Ve anne baba ortak hareket etmeli. Hep misafirler gelince çocuklar şımarıyor diyoruz oysa bunu biz öğretiyoruz. Normalde cezalandırdığımız durumlarda misafir evde olunca ceza vermiyorsak veya birinin uyguladığı cezayı diğeri kaldırıyorsa tutarsızlık olur ve çocuk açısından anlamsız olur.

Yaşına göre ceza vermek lazım. Çocuğun gelişim evrelerini iyi bilmeliyiz. Yetkinliklerini iyi bilmeliyiz. Verilecek ödül ve cezalar da bu yönde olmalı.

ÖDÜLE BAĞIMLI ÇOCUĞA NE YAPMALIYIZ?

Çocuk gelişim çağında sınırı öğrenmediyse sınırla karşılaşınca çok öfkelenir. Sınırı çizmeliyiz ve arkasında durmalıyız. Bu bir tür psikolojik savaştır ve ebeveynlerin yılmaması lazım. Çocuğun ileriki hayatı için bu çok önemlidir.


Paylaş

Görüntülenme:
Güncellenme Tarihi:22 Nisan 2019Yayınlanma Tarihi:05 Aralık 2016

© 2024e-Psikiyatri.com, bir NPGRUP sitesidir,
e-Psikiyatri.com bir NPGRUP sitesidir. Bu sitede verilen bilgiler, site ziyaretçilerinin/hastaların hekimleriyle mevcut ilişkilerini ikame etmek değil, desteklemek için tasarlanmıştır. Bu sitede yer alan bilgiler bir hekime danışmanın yerine geçmez. Tüm hakları saklıdır.