Çocuğunuz yalan söylüyorsa neler yapmalısınız?

Üsküdar Üniversitesi’nin Köln’de açtığı Üsküdar University Europe Merkezi Almanya’daki öğrencilere eğitim desteği vermeye devam ediyor. Bu hafta ki konu 'Yalan söyleyen çocuklar'

Uzm. Psk. Esma Uygun, çocuk ve ergenlerde yalan söyleme alışkanlıkları üzerine telekonferans veriyor.

İşte Esma Uygun'un açıklamaları:

Baskıcı ailelerde çocuklar baskıdan ve cezalandırılmaktan kaçmak için yalan söylüyor. Yalan söyleyen bireyler dışlanıyor. Çocuklarda da aynı durum geçerli.

ÇOCUK SÜREKLİ YALAN SÖYLÜYORSA...

Çocuklar arkadaşları tarafından dışlanıyor ve davranış sürekliyse yalancı olarak adlandırılıyor. Çocuklar bazen yalanı alışkanlık haline getiriyor çünkü işine yaradığını görüyor. Aile içi çatışmalar yaşanırken yalan söyleyerek çatışmadan ve cezalandırılmaktan kaçıyorsa bunu sürdürür. Biz yetişkinler de aynı şeyleri yapıyoruz. Mesela yaptığımız bazı şeyleri 'sakın annene söyleme veya babana söyleme' diyebiliyoruz.

YALANI AİLEDEN ÖĞRENİYOR

Aslında bu tutumumuzla onlara model oluyoruz. Biz evde yalanı meşru kılıyorsak çocuk da bunu yapılabilir. Kabul edilebilir birşey olduğunu zannediyor. Ne zaman akranları tarafından dışlanıyor, işte o zaman sorun oluyor. Yalan söyleme yaşı da önemli. Mesela 3 yaş öncesinde çocuklar doğru ve yanlışı, gerçeklik ve hayali ayırt etmediği için söyledikleri şeyler yalan olarak değerlendirilmez. Ama özellikle 10 yaşından itibaren çocuklar yetişkin gibi yalan söylüyorsa üzerinde durulması gerekir.

ÇOCUKLAR NİÇİN YALAN SÖYLÜYOR

Yalan durumunu davranış problemi olarak ele almak için sıklığına ve kime yalan söylediğine bakmamız lazım. Çocuk nerede, ne zaman, hangi durumlarda ve niçin yalan söylüyor kısmına bakmamız lazım. Ebeveynler, çocuklarının yalanlarını yakaladığında çok öfkeleniyor oysa bu öfke çocuğun neden yaptığını anlamamıza engel oluyor.

PSİKİYATRİK SIKINTI OLABİLİR

11 yaş döneminde yetişkinler gibi düşünen bir çocuk çok sık yalan söylüyorsa bu psikiyatrik bir sıkıntı, Dikkat eksikliği veya hiperaktivite problemi olabilir.

OBJEKTİF OLUN

Ebeveynler yalan söyleyen çocuğun davranışına odaklandığı için objektif olamayabilirler. Ergenler bir yandan birey olmak ister bir yandan da aileden kopamaz. Bu çatışmayı yaşar. Kendine özel alanlar oluşturmaya çalışırken biz yetişkinler de onların bu süreçte yaptıklarını merak ediyoruz ve sorular soruyoruz. Bazen bu soruları ergen geçiştiriyor zorda kalırsa da yalan söylüyor.. Bir kere yalan söyleyince de ikinci ve sonraki yalanlar daha kolay oluyor. Ergen söylediği yalanlardan suçluluk hisseder ama bir süre sonra rasyonel cevaplar bulur. Bu haremini kendine öyle açıklar ve bu durum alışkanlık olur.

Ebeveynler doğru davranmalı, gride kalmalı. Yani ne çok baskıcı olmalı ne de geride kalmalı. Her ne olursa olsun çocuğu bu seviyeye getirmemek lazım. Çocuğun yalan söyleme davranışı var ise önce kendimizi gözden geçirmeliyiz. Çocuklar yetişkinlerin aynasıdır.

EMPATİ KURUN

Çocuklara dışarıdan nasıl göründüğümüze dair mesajlar vermeyi unutuyoruz ne yazık ki. Çocuklarımıza yalan söylediğinde dışarıdan nasıl göründüğünü empati yaparak anlamasını önerin. Çocuğun kişiliğine asla birşey söylemeyin.

KENDİNİZİ DE DEĞERLENDİRİN

Yalan söylemek öğrenilen bir davranıştır. Bunu unutmamamız gerekiyor. Akran ilişkilerinde yalan söyleyen çocuklar kabul görmek için bunu yaparlar. Bu noktada da kendimizi değerlendirmemiz lazım, belki bunu da bizde gözlemliyorlardır.

MUTLAKA UZMANA BAŞVURUN

3-5 yaş döneminde çocuğun ilk yalanları başlıyorsa takip etmeliyiz ama yaş ilerlediğinde de bu alışkanlık devam ediyorsa bir uzmana başvurmakta fayda var. Çocuğun anlattığı şeyler mantıklı gelmiyorsa çocuğa 'bu konuyu tekrar düşün istersen belki yanlış hatırlıyorsun' tarzı bir yaklaşım sergilemek lazım. Görmemezlikten gelmek yanlış bir tutumdur. Yalan söyleme davranışı sabır gerektirir. Model olmak gerekir.

ÇOCUĞUNUZLA KONUŞUN

Çocuklarla empatik yüzleşme yapmak lazım. Örneğin; arkadaşı çocuğun kalemini kırdı. Çocuk arkadaşına 'kalemimi sen mi kırdın' dedi. O da 'hayır' dedi ve yalan söyledi. O zaman çocuğa 'sana doğruyu söylemeyen arkadaşınla ilgili ne düşünürsün' diye sormamız onu o duygunun içine sokmamız iletişimde çok önemlidir. Çocuğun yalan söyleme davranışı alışkanlığa dönüşmeden önce mutlaka müdahale edilmeli, çocuk yalan söylemenin işe yaradığını görürse bu davranışı sürdürür ve alışkanlık kazanır.

Uzm. Psk. Esma Uygun, açıklamalarını tamamlandıktan sonra soruları cevapladı.